رفاعه طهطاوی به عنوان طلبه الازهر در سال 1826م هیئت دانشجویان اعزامی از قاهره به پاریس را همراهی کرد و چند سالی آنجا اقامت داشت. طهطاوی پس از بازگشت، برای بهبود وضعیت طبقه کشاورز و اصلاح نظام آموزشی در مصر، دهه­ها کوشش کرد و اندکی پس از مهاجرت سید جمال‎الدین اسدآبادی به مصر از دنیا رفت. آثاری که در زمینه اندیشه های سیاسی به زبان فارسی نوشته شده، طهطاوی را نواندیش و از پیشگامان اندیشه نو سیاسی ب...

تعیین اهمیت «تکلیف و تعبد» و میزان پیوند آنها با «عقلانیت و معنویت»، از مهم‌ترین مسائلی است که در معنویت فرانوگرا و شریعت‌گریز نادیده انگاشته شده است. از آن زمان که انگاره «جمع عقلانیت و معنویت» در راستای فروکاهی رنج‌های جامعه ایرانی ارائه گردید، نقدهای بسیاری بر آن نگاشته شد. جدای از اینکه این انگاره از دامنه کارآمدی فراگیر برخوردار نبود، مشکل اساسی آن این بود که در عین اینکه از سوی یک نواندیش...

فخرالدین عراقی یکی از عارفان بزرگ فرهنگ ما است که در قالب تعبیرهایی شاعرانه، اندیشه‌ها و تجربه‌های ناب عرفانی خود را ترسیم نموده است. شگردهای بلاغی از جملۀ ابزارهایی است که در صورت بندی زبان، ذهنیت، تجارب و درونمایه‌های عرفانی شاعران کارکردی برجسته به خود گرفته است. عراقی عارفی نواندیش می‌باشد که از این رهگذر توانسته است افکار تازۀ خود را در ساختی هنرمندانه و متفاوت از زبان رسمی صوفیان به مخاطب...

مهم‌ترین جریان‌های فکری اسلامی در اندونزی، جریان اسلام سنتی، اصلاح‌طلبی دینی و جریان روشنفکری یا الهیات لیبرال است. جریان اسلام سنتی میراث‌دار فرهنگ اسلامی، جریان اصلاح‌طلبی دینی تحت تأثیر مراکز اسلامی در خاورمیانه مانند مکه، مدینه و قاهره و جریان روشنفکری دینی یا الهیات لیبرال تحت تأثیر اندیشمندان نواندیش مسلمان مانند فضل‌الرحمان است. پرسش اصلی پژوهش حاضر بررسی جریانهای فکری اسلامگرایی در جهان...

نوشتار حاضر با تکیه بر بایسته‌های نظری ادبیات تطبیقی، به‌ بررسیغروب جلال اثر سیمین دانشور و وداع با سارتر اثر سیمون دوبوار می‌پردازد.این دو نویسندة زن، در غروب جلال و وداع با سارتر، به ‌بازنماییواپسین روزهای زندگی جلال آل‌احمد و ژان پل سارتر پرداخته‌‌اند. ما با مقایسة مضامینهمپیوند و متناظر این دو اثر، به ‌کندوکاو تلقی دوبوار از سارتر و همچنین تصویرارایه شده توسط سیمین دانشور از شخصیت و آثار آل...

ظهور منتقدان حدیث شیعه را می‌توان جریانی دانست که در دوره معاصر با شعار بازگشت به قرآن، مبارزه با خرافات و اتحاد مسلمانان و کم رنگ کردن نقش سنّت در هندسه مسائل دینی در ایران شکل گرفت. مطالعه پیش رو بر آن است ضمن معرفی جریان منتقدان حدیث شیعه در دوره معاصر ایران و تفاوت آن با قرآنیّون، طیف‌ها و گروه‌های مختلف این جریان فکری را برشمارد. سر آخر به طور مبسوط مهم‌ترین زمینه‌ها و علل پیدایش این جریان ف...

برخی حکیمان مسلمان، همچون ابن سینا معاد جسمانی را به لحاظ فلسفی اثبات‌ناپذیر انگاشته و از همین‌رو تنها به قول صادق مصدّق تمسک کرده‌اند، اما ملاصدرا - حکیم بلندآوازه و نواندیش فلسفۀ اسلامی - بر اساس اصول و مبانی خاصی چون، اصالت وجود، تشکیک وجود، حرکت جوهری و ... در اثبات و تبیین فلسفی، آموزۀ معاد جسمانی که در متون دینی بر‌ آن تأکید شده است، راهی نو پیموده است. در این مقاله، ضمن اشاره‌ای گذرا به د...

چیستی نسبت دین و تجدد به‌ویژه از اواخر سلطنت قاجار، همواره مورد تأمل اندیشمندان بوده و پاسخ به آن، رویکردهای مختلفی را شکل داده است. رویکرد روشنفکری در پی اصالت‌بخشی به تجدد و گذار از سنت است؛ در مقابل، رویکرد سنتی معتقد به تبعیت از سنت سلف و بی‌نیازی دین از دنیای مدرن است. رویکرد دیگری نیز در میان روحانیت حوزه با عنوان «نواندیشی حوزوی» وجود دارد که ضمن اعتباربخشی به مبانی سنتی حوزه، بر بازسازی...

چیستی نسبت دین و تجدد به ویژه از اواخر سلطنت قاجار، همواره مورد تأمل اندیشمندان بوده و پاسخ به آن، رویکردهای مختلفی را شکل داده است. رویکرد روشنفکری در پی اصالت بخشی به تجدد و گذار از سنت است؛ در مقابل، رویکرد سنتی معتقد به تبعیت از سنت سلف و بی نیازی دین از دنیای مدرن است. رویکرد دیگری نیز در میان روحانیت حوزه با عنوان «نواندیشی حوزوی» وجود دارد که ضمن اعتباربخشی به مبانی سنتی حوزه، بر بازسازی...

در قرآن آیات فراوانی دربار? جهاد وجود دارد که برخی آیات جهاد را به تعدی و تجاوز دشمن مقید و برخی دیگر آن را به صورت مطلق بیان نموده است. رویکرد مفسران در مقام تبین این آین آیات متفاوت و گاه متناقض بوده است. برخی از مفسران از مجموع آیات جهاد، قائل به وجوب جهاد ابتدایی شده و برخی دیگر برداشت دفاعی کرده اند. این تفاوت دیدگاه در بین مفسران با دیدگاه سنتی و مفسران معاصر نواندیش نمود بیشتری دارد. تاک...