سوترۀ علت و معلول کردار متنی است بودایی که به سه زبان چینی، سغدی و تبتی یافت شده است. نسخۀ سغدی این اثر ازجمله آثار دینی این زبان و متعلق به فرقۀ مهایانۀ آئین بوداست که به اواخر سدۀ هشتم یا اوایل سدۀ نهم میلادی تعلق دارد. سوترۀ علت و معلول کردار، درواقع متنی در تبیین قانون کرمه در فلسفۀ بودایی است. قانون کرمه قانون «هر علتی معلولی دارد» است و همۀ موجودات ذی روح را شامل می شود. این متن شرح قانون...

در میان گویش وران زبان سغدی، علاوه بر پرستش ایزدان بومی، دینهای بودایی، زردشتی، مانوی و مسیحی رایج بوده است. غالب آثار باقی مانده از سغدیان، نوشته های دینی گروندگان هر یک از دینهای مذکور است که در این میان آثار باقی مانده بوداییان از کثرت بیشتری برخوردار است. “سوترای علّت و معلول اعمال” از جمله متون سغدی مربوط به دین بودایی است که در یکی از غارهای هزاربودای دون هوان به همراه بسیاری متون بودایی د...

در مطالعة زبانهای  کهن ایرانی مسائل نحوی از اقبال چندانی برخوردار نیستند و زبان سغدی هم از این مسأله مستثنی نیست. به این علّت که متون بازمانده سغدی عموماً ترجمه هایی از زبانهای دیگر  تشخیص داده شده اند دانشمندان کمتر به بررسی نحوی این متون اهتمام ورزیده اند. تعیین میزان تأثیرگذاری زبانهای مبدأ بر نحو زبان متون سغدی از سویی و وجود تمایز بین گونه های مختلف زبانی آن از دیگر سو خود مسائلی هستند که بد...

نامه‌نگاری از دیرباز از جمله ابزارهای ارتباط انسان‌ها بوده است و ایرانیان باستان نیز از آن آگاه بودند. از جمله کهن‌ترین شواهد موجود از نامه‌نگاری در ایران متعلق به دورۀ هخامنشیان است. از دورﮤ اشکانیان نیز آثاری در دست است، اما دورﮤ ساسانی را می‌توان اوج شکوفایی نامه‌نگاری در ایران پیش از اسلام دانست. در میان آثار به‌جای مانده از دورة میانه نیز، نوشته‌هایی به زبان سغدی به شیوة نامه نگارش شده که ...

چکیده هدف از نگارش این مقاله بررسی اشتقاق دو واژۀ ایرانی میانه، یکی از زبان فارسی میانه و دیگری از زبان سغدی می‌باشد. برای واژۀ فارسی میانۀ madrm تاکنون اشتقاقی ارائه نشده و اشتقاق پیشتر ارائه شده برای واژۀ سغدی mazn نیز مورد تردید نگارندۀ این مقاله می‌باشد. با بررسی متن‌‌های حاوی این دو واژه و در نظر گرفتن فرایند‌های واجی در دو زبان فارسی میانه و سغدی برای هر یک از این دو واژه اشتقاقی پیشنه...

اندیشه تناسخ باوری است که در بسیار از فرهنگ ها و ادیان وجود دارد. این نظریه در ادیان هندی به ویزه در آیین بودا با اصل اخلاقی کارما همراه می شود و به عنوان سامانه پاداش و پادافراه کردار مطرح می شود. با ورود آیین بودا به سرزمین های شرقی ایران، از جمله سغد، این اندیشه در میان بوداییان سغدی زبان رواج می یابد. یکی از متن های سغدی بودایی به جا مانده، سوتره علت و معلول کردار می باشد که در بردارنده نمو...

نامه نگاری از دیرباز از جمله ابزارهای ارتباط انسان ها بوده است و ایرانیان باستان نیز از آن آگاه بودند. از جمله کهن ترین شواهد موجود از نامه نگاری در ایران متعلق به دورۀ هخامنشیان است. از دورﮤ اشکانیان نیز آثاری در دست است، اما دورﮤ ساسانی را می توان اوج شکوفایی نامه نگاری در ایران پیش از اسلام دانست. در میان آثار به جای مانده از دوره میانه نیز، نوشته هایی به زبان سغدی به شیوه نامه نگارش شده که ...

نامه نگاری از دیرباز از جمله ابزارهای ارتباط انسان ها بوده است و ایرانیان باستان نیز از آن آگاه بودند. از جمله کهن ترین شواهد موجود از نامه نگاری در ایران متعلق به دورۀ هخامنشیان است. از دورﮤ اشکانیان نیز آثاری در دست است، اما دورﮤ ساسانی را می توان اوج شکوفایی نامه نگاری در ایران پیش از اسلام دانست. در میان آثار به جای مانده از دورة میانه نیز، نوشته هایی به زبان سغدی به شیوة نامه نگارش شده که ...

در روزگار گذشته جاده ابریشم از کنار هر شهر و دیار که می‌گذشت موجب رونق و شکوفایی آن منطقه می‌شد. این جاده بزرگ از ترکستان چین آغاز می‌شد و از طریق ایران به شهرهای سوریه می‌رسید در آغاز، چینیان با اختراع ابریشم، این محصول گرانبها را در خدمت و انحصار خود داشتند تا سرانجام در قرن ششم میلادی، ایرانیان نیز بدین فن مسلط گشتند و به صادر کردن پارچه‌های ابریشمی دست یازیدند. نقوش به‌کاررفته در این منسوجا...