در سال 224م، اردوان چهارم از سلسلهی اشکانی به دست اردشیر موسس سلسلهی ساسانی مغلوب و مقتول گردید. اردشیر رسماً در سال 226 میلادی تاجگذاری کرد و سلسلهی ساسانیان پایهگذاری شد. ساسانیان در طول مدت فرمانروایی خود یک شاهنشاهی قدرتمند و بزرگی ایجاد کردند که به دلیل تمرکز و ثروت فراوان دارای دربار باشکوهای بود، که از طرفی نشانگر مفهوم سلطنت و جایگاه پادشاه در ایران باستان و از طرفی دیگر بیانگر عظمت شاهن...

یکی از شخصیت هایی که حضور او در شاه نامه، وقایعی دردناک را می آفریند، گشتاسب است. چهره این شاه کیانی در شاه نامه، متفاوت از آن چیزی است که در متون دینی اعمّ از اوستا و پهلوی نقش شده است. او در شاه نامه پادشاهی کوته اندیش، آزورز، پیمان شکن و خودپرست است؛ در حالی که در اوستا و متون پهلوی از تقدس بسیار برخوردار است. شاید در ذهن خواننده شاه نامه این پرسش پیش آید: مگر نه این که فردوسی، بنابر تأکید بس...

مقاله حاضر در خصوص یکی از کتیبه های خصوصی به خط و زبان پهلوی ساسانی در هند است. کتیبه های دوره ساسانی به دو گروه قابل تقسیم هستند. یکی کتیبه های سلطنتی و بزرگان به الفبای کتیبه ای یا منفصل که بیشتر مربوط به نیمه نخست شاهنشاهی ساسانی هستند و گروه دیگر کتیبه های خصوصی، مزارنوشته و وقفی و یادگارنوشته، که به خط پهلوی ساسانی متصل نوشته شده اند و مربوط به اواخر دوره ساسانی و سده های نخستین اسلامی در ...

صحنه‌های شکار از قدیمی‌ترین کهن‌الگوهایی است که در دورۀ ساسانی بر روی آثار هنری به‌ویژه ظروف زرین و سیمین ایجاد شده است. شمایل‌نگاری، شرح و تفسیر تصاویر نمادی و رمزی شکار حاوی پیام‌ها و بازنمایی اطلاعاتی است که رمزگشایی آنها می‌تواند جنبه‌های مختلف زندگی سیاسی، اجتماعی و مذهبی این دوره را آشکار سازد. هدف از این پژوهش بررسی و تحلیل مفاهیم نمادین صحنۀ شکار بر اساس آیکونوگرافی اجزا و عناصر به‌کارر...

یکی از محوطه­های بسیار مهمی که به نحوی منحصر­به­فرد، موضوع شکار شاهانه را در هنر گچ­بری دورة ساسانی به نمایش گذاشته است، کاخ‌های دوگانة چال ترخان- عشق­آباد است. در این کاخ‌ها تعداد بسیاری پلاک گچی از شاهان ساسانی با موضوع شکار به دست آمده است که با وجود مطالعة محققان مختلفی نظیر تامپسون و کروگر، هویت واقعی و زمان خلق آن­ها مشخص نشده و همچنان به عنوان یکی از مشکلات مطرح در باستان­شناسی و هنر دور...

نریوسنگ یکی از ایزدان کهن ایرانی است که در جهان زرتشتی به عنوان فرشته ای نیرومند قد برافراشت و در اساطیر مانوی نیز موقعیت مرکزی خویش را تثبیت کرد. زوال شهرت و اهمیت یک ایزد یا درخشیدن و اهمیت یافتنش معمولاً با دگردیسی هایی در نظام فرهنگی هم راه است و به تحولی در ساختار و روابط جفت های متضاد معنایی (جم) مرکزی تعیین کننده آن نظام فرهنگی باز می گردد. این مقاله بر آن است تا مسیر تحول ایزد نریوسنگ را...

یکی از پایه‌های بنیادین پادشاهی ساسانی، وابستگی به سپاهیانی بود که بزرگان و اشراف جنگجوی پارسی و پارتی برای شاه فراهم می‌کردند. معمولاً این باور وجود دارد که این وابستگی تا زمان پادشاهی خسرو انوشیروان و اصلاحات وی ادامه یافت و تنها در زمان او بود که شاه برای نخستین بار توانست سپاهی ثابت و وابسته به شاه را بیآفریند و عملاً خود را از وابستگی به نیروهای بزرگان و روسای خاندان‌ها برهاند. این ناوابستگی...

صحنه های شکار از قدیمی ترین کهن الگوهایی است که در دورۀ ساسانی بر روی آثار هنری به ویژه ظروف زرین و سیمین ایجاد شده است. شمایل نگاری، شرح و تفسیر تصاویر نمادی و رمزی شکار حاوی پیام ها و بازنمایی اطلاعاتی است که رمزگشایی آنها می تواند جنبه های مختلف زندگی سیاسی، اجتماعی و مذهبی این دوره را آشکار سازد. هدف از این پژوهش بررسی و تحلیل مفاهیم نمادین صحنۀ شکار بر اساس آیکونوگرافی اجزا و عناصر به کارر...

یکی از محوطه­های بسیار مهمی که به نحوی منحصر­به­فرد، موضوع شکار شاهانه را در هنر گچ­بری دورة ساسانی به نمایش گذاشته است، کاخ های دوگانة چال ترخان- عشق­آباد است. در این کاخ ها تعداد بسیاری پلاک گچی از شاهان ساسانی با موضوع شکار به دست آمده است که با وجود مطالعة محققان مختلفی نظیر تامپسون و کروگر، هویت واقعی و زمان خلق آن­ها مشخص نشده و همچنان به عنوان یکی از مشکلات مطرح در باستان­شناسی و هنر دور...

یکی از پایه های بنیادین پادشاهی ساسانی، وابستگی به سپاهیانی بود که بزرگان و اشراف جنگجوی پارسی و پارتی برای شاه فراهم می کردند. معمولاً این باور وجود دارد که این وابستگی تا زمان پادشاهی خسرو انوشیروان و اصلاحات وی ادامه یافت و تنها در زمان او بود که شاه برای نخستین بار توانست سپاهی ثابت و وابسته به شاه را بیآفریند و عملاً خود را از وابستگی به نیروهای بزرگان و روسای خاندان ها برهاند. این ناوابستگی...