در جریان بخشی از فتوحات اعراب مسلمان که معطوف به نواحی شمال آذربایجان بود، آن ها با کوه های قفقاز که مانع طبیعی مهمی بود، برخورد کرده و با خزرها و سایر اقوامی که تحت سیطره امپراتوری خزر بودند، مواجه گشتند. خزرها، قومی ترک زبان و دارای پایگاه و خاستگاه قبیله ای و عشیره ای رو به شهرنشینی بودند که در این زمان مثل اعراب در مسیر تشکیل امپراتوری جدید و نوپا قرارگرفته بودند. روابط و مناسبات میان اعراب...

واکاوی تجربه تاریخ‌نگاری در پهنه تمدن اسلامی، برای پی‌ریزی مکتب تاریخ‌نگاری بومیِ هم‌سو با دگرگونی‌های دیگر شاخه‌های علوم انسانی سودمند است. با بررسی متون تاریخی فراهم آمده در این تمدن، می‌توان گمان زد که تاریخ‌نگاری مسلمانان به‌ویژه هنگام تبیین علّی روی‌دادهای تاریخی، از روش برآمده از متون دینی (قرآن و سنت) بسیار دور است. این مقاله بر پایه گفتار استنفورد درباره «علیت تاریخی»، با تأکید بر نمونه «...

ارمینیه به عنوان یکی از مهم­ترین بخش­های منطقۀ قفقاز به علت قرار داشتن بر سر راه جاده ابریشم و مرزهای جهان اسلام با دارالکفر، همواره نقش بارزی در تاریخ تحولات این منطقه ایفاء نموده است. با وجود این­که ضعف ناشی از نبود مدارک و اسناد آماری در تاریخ­نگاری اسلامی همواره یکی از موانع عمده برای تشریح جغرافیای اقتصادی ارمنستان و دیگر مناطق مختلف تحت سیطرۀ جهان اسلام بوده است؛ اما اشارات اجمالی و گاه ن...

در مقاله‌ای که پیش روی شماست به زندگانی زیباترین مرد مدینه در صدر اسلام پرداخته شده است که در زیبایی ضرب­المثل بوده و بر اساس روایات اسلامی که محدثان و مورخان مسلمان نقل کرده‌اند جبرئیل(ع) به صورت او بر پیامبر نازل می‌شده و آیات وحی را بر او می‌خوانده است و نام او دحیه کلبی است که اصالتاً یمنی بوده و از شام مال التجاره به مکه و مدینه می‌برده است. وی بعد از جنگ بدر در مدینه مسلمان شده و مردم مدین...

ارمینیه به عنوان یکی از مهم­ترین بخش­های منطقۀ قفقاز به علت قرار داشتن بر سر راه جاده ابریشم و مرزهای جهان اسلام با دارالکفر، همواره نقش بارزی در تاریخ تحولات این منطقه ایفاء نموده است. با وجود این­که ضعف ناشی از نبود مدارک و اسناد آماری در تاریخ­نگاری اسلامی همواره یکی از موانع عمده برای تشریح جغرافیای اقتصادی ارمنستان و دیگر مناطق مختلف تحت سیطرۀ جهان اسلام بوده است؛ اما اشارات اجمالی و گاه ن...

پژوهش در خصوص سیره پیامبر(ص) از دیرباز مورد توجه محققان مسلمانان بوده است. بدین سبب در طول قرون متمادی مورخان و اندیشمندان مسلمان در موضوع های گوناگون کلی و خاص در باب سیره پیامبر(ص) به پژوهش پرداختند و به دنبال ارائه نگاه جدید به این موضوع بودند. در دوران معاصر نیز نویسندگان با رویکردهای متفاوت به پژوهش در باب سیره پیامبر(ص) دست زدند. از جمله نویسندگان معاصر که سعی کرده است با نگاهی نو وانتقاد...

مغولان هر چند با کشت و کشتار و بی رحمی های فراوان بسیاری از شهرها و روستاهای ایران را به کام نابودی کشاندند، اما نسبت به پیروان مذاهب مختلف نوعی تسامح و مدارا نشان می دادند و یکی از علل این موضوع، عدم پایبندی آنان به عقاید و فرقه ای خاص بوده، هدف آنان کشور گشایی بود و دراین راه از هر وسیله ای برای هموار کردن راه و سریع تر رسیدن به مقصود و تشکیل حکومت جهانی استقبال می کردند. برای آنان مسلمان یا ...

چکیده شرایط سیاسی، اجتماعی و درگیری های فرقه ای جامعه اسلامی تأثیر مستقیمی بر نگرش مورخان نسبت به جنگ های صلیبی داشت. با وجود تقابل دو دنیای متفاوت به لحاظ لحاظ ایدولوژیکی، تغییری در مسیر یکی از مهم ترین ابعاد تاریخی این جنگ ها؛ یعنی تاریخنگاری صورت نگرفت و روند حاکم بر تاریخنگاری اسلامی؛ یعنی حولیات نگاری، هم چنان ادامه یافت. با این اوصاف بررسی دیدگاه و نگرش مورخان مسلمان یعنی همان تاریخ نگری...

تاریخ نگاری از حوزه های چالش برانگیز در تاریخ اسلام و در میان گروه ها و فرق مسلمان می باشد. برخی مخالفان شیعه به ویژه وهابیان در رقابت و نزاع با شیعه می کوشند اولا نقش شیعیان را در تاریخ نگاری اسلامی و تدوین آثار تاریخی بسیار برجسته و پررنگ نشان دهند و ثانیا راویان و مورخان شیعه را به تاریخ سازی و جعل أخبار و روایات شیعی متهم کنند. یکی از نمایندگان این تفکر، عبدالعزیز نورولی است که در کتاب اثر...

فتح ایران توسط عرب‌های مسلمان یکی از مهمترین رویدادهای تاریخ ایران است که منجر به تحولاتی بزرگ و دگرگونی‌های شگرف در سرنوشت و آینده این سرزمین گردید. بر همین اساس، چنین رویدادی بارها و بارها از منظرهای گوناگون، مورد مطالعه‌ی تاریخ‌پژوهان قرار گرفته است. مقاله‌ی حاضر نیز از میان انبوه مسائل و حوادثی که در پی این حادثه‌ی سترگ و اثرگذار برای تاریخ این سرزمین رخ نموده...