دوره حکومت طولانی ناصرالدین شاه قاجار(1264- 1313ق) در تاریخ ایران دوره ای مهم به شمار می آید، تحوّلاتی که در این دوره درجهان و ایران رخ داد، زمینه های حرکت جامعه ایران به سوی مظاهر جدید تمدنی را فراهم آورد. در این دوره تاریخ نگاری نیز مانند دیگر بخش های فعّالیت علمی در ایران تحت تأثیر تحوّلات جهانی قرار گرفت. مسئله اصلی این پژوهش بررسی چگونگی تاریخ نویسی دوره ناصری در شکل سنّتی خود و روند تأثیر پذی...

از ماجرای مشهور سپاه اسامه دو روایت در دست گرفته است : روایت مورخان سده هایاول هجری (واقدی، ابن سعد، ابن هشام، یعقوبی، بلاذری، طبری) و روایت متکلمانشیعه که عمدتا توسط شیخ مفید در کتاب الارشاد بیان شده است . مورخان مذکور بادر نظر گرفتن حوادث قبل و همزمان با این رخداد آن را گزارش کرده اند، ولی روایت وتحلیل شیخ مفید از این ماجرا با توجه به پیامدهای آن (از نظر شیخ ) صورت پذیرفتهاست و می توان آن را ...

علی رغم وجود اطلاعات بسیار از گذشته نزدیک،پاره ای ساز و کارهای آن در تولید و انتقال اسناد پیوسته مورد نقد و توجه قرار گرفته است.در این میان اسناد شنیداری یا همان تاریخ شفاهی،با وجود توانایی های آشکار در انتقال اطلاعات مفید و تا حدودی کارساز،هنوز مورد ارزیابی جدی قرار نگرفته است.از یک سو جایگاه نظری آن در حیطه فلسفهء وجودی این شیوهء انتقال خبر نیاز به وارسی و تحلیل اساسی دارد.و از سوی دیگر،عدم ر...

ا دو دهه از اواخر عمر ابن اثیر مورخ مشهور وصاحب کتاب الکامل مقارن ومعاصر با حمله مغول گذشت واو شاید نخستین گزارشگر حمله دهشتناک مغول در همان عصر بود .گزارش های او از حمله مغول گذشته از اصالت خاص آن،توأم با ارزیابی وتحلیل هایی است که با شکوه نامه ای مملواز درد مندی وناخرسندی همراه است.از طرفی نوشته ابن اثیر هم بعنوان یک منبع مهم ونزدیک به عصرمغول و ایلخانی وهمچنین برای حمله مغول می توانست منبع م...

حکومت قاجاریه که به مدت 135سال(1304-1170ش.) بر ایران حکومت کرد دارای تفاوت های چشمگیری با دیگر حکومت هایی که قبل از آن در ایران به روی کار آمدند، داشت. این تفاوت در ساختار حکومت، امور اداری وکلیه مسایل کشوری و لشکری محسوس بود. بدون شک سرزمین ایران در این چند قرن اخیر به علت موقعیت استراتژیکی و منابع غنی زیرزمینی کانون دقت و توجه کشور های قدرتمند اروپایی آن زمان بخصوص روسیه و انگلیس قرار گرفته ب...

در انطباق با توصیف بهشت در قرآن کریم که آیاتی از جمال و جلال خداوندی است، معماران مسلمان با عنایت به این توصیف ها به ساخت باغ هایی در این جهان فناپذیر، پرداخته اند تا جلوه ای از فناناپذیری و جاودانگی جهان ابدی و باغ های بهشتی باشد. این مفهوم و تجلی آن در باغ و پردیس سازی ایران، در آرای جهانگردان خارجی و مورخان ایرانی، خاصه در دوران صفوی، بازتاب هایی ویژه داشته است که می تواند نشان از همت والای ...

به استناد آثار تاریخی و جغرافیایی بر جای مانده از گذشته های دور، سرزمین ایران یکی از مناطق سرسبز جهان بوده است. تغییرات جغرافیایی، دخالت انسان و بی توجهی به عوامل طبیعی و انسانی، تخریب از سوی دولتها، انهدام و تخریب مناطق گسترده ای از این سرزمین را ببار آورده است. در این مقاله ضمن اشاره ای به مدارک تاریخی، به جریان تخریب جنگلها در قرن اخیر که تا حدودی مستند به آثار و اطلاعات و گزارشهای علمی تر و...

جنگ­های ایران و روم در روزگار ساسانیان از حوادث مهم ایران باستـان به شمار می­رود که مورد توجه مورخان در آسیا و اروپا قرار داشته است. گزارش جنـگ­ها و درگیری­ها و توصیف شخصیت­ها و رخدادها در شرایط گوناگون مدنظر مورخان اروپایی (رومی) و ایـرانی (اسلامی) بوده است زیرا فعالیت و خلاقیت ذهنی مورخان در رابطه با جنگ­ها و اغتشاشات عمیق اجتماعی غالباً چشمگیرتر است. علاوه بر تحلیل رویدادها، آنها به چرائی، چگ...

در تاریخ سیاسی ایران، اندﻳﺸﮥ ظل‌اللهی سلطان قدمت و دیرینگی بسیاری دارد. اندیشه‌ای که در دوران باستان با نام فره‌ایزدی مطرح بود. متون تاریخی یکی از جایگاه‌های بروز این اندیشه است و مورخان در نقل روایت‌های تاریخی، به‌‌کرات به اندﻳﺸﮥ ظل‌اللهی و تعابیر وابسته به آن استناد کرده‌اند. نموﻧﮥ این‌گونه روایت‌ها در متون تاریخیِ ایران عصر افشاریه یافت می‌شود. مروی و استرآبادی از مورخان شاخص عصر افشاری بودند...