اندیشه تاریخ نگاری علی بن حسین مسعودی به خاطر نقادی از سنت تاریخ نگاری پیش از خود و طرح مباحث نوینی در تاریخ نگاری اسلامی از زوایا و ابعاد مختلف قابل طرح و بررسی است. در این مقاله کوشش شده که اهتمام این مورخ بزرگ اسلامی در ایجاد پیوند میان تاریخ نگاری و نجوم و تقویم به عنوان یکی از شاخه های متعدد علوم عقلی مورد بررسی قرار گیرد, لذا ضمن اشاره به ویژگی اندیشه تاریخ نگاری مسعودی, به جایگاه نجوم, ت...

گالیله دست‌کم در بخشی از آثارش، صراحتاً ندای بی‌نیازی از تجربه سر می‌دهد. ابن‌سینا نیز در بحث از علم خدا به جزئیات، علم پیش از تجربه‌ی منجم را نمونه‌ای از علمی می‌داند که درست مانند علم الهی، از انفعال تجربی متأثر نیست. در این نوشتار تلاش کرده‌ایم میان چنین اظهارنظرهایی که نتیجه‌ی نظرورزی این دو فیلسوف تلقی می‌شود و مقدمات آن، یعنی پیش‌فرض‌ها و روش‌های احتمالاً مشترک آن‌ها، ارتباط برقرار کنیم. نه...

قطب‌الدین شیرازی از منجمان صاحب نظریه در حوز? مدل‌های غیر بطلمیوسی است. بعد از آن که مدل سیاره‌ای قطب‌الدین برای سیارات خارجی، با مطالعاتی در دو کتاب نهایة الإدراک فی درایة الأفلاک و التحفة الشاهیة معرفی شد، مورخان علم متوجه شدند که این مدل در واقع از آنِ منجم دیگر مکتب مراغه، مؤیدالدین عُرضی، است. بنا بر این، مدل سیاره‌ای قطب‌الدین برای سیارات خارجی تا به امروز ناشناخته مانده بود. مدل سیاره‌ای ق...

یکی از هنرنمایی­های شعرا در گذشته بیان علوم و دانشی بوده که در مدارس آموخته بودند و به گونه­ای با تصویر آفرینی و بیان آن علوم علاوه بر مفاخره، موجب پویایی شعر می­شدند و شعر عالمانه را در زمان خود به معرض نمایش می­گذاشتند. نظامی از جمله اندیشمندانی­ است که علم نجوم را به گونه­ای در شعر خود منعکس کرده است، که بی اغراق می­توان وی را یک منجم دانست. از جمله مطالبی که در مطالعۀ آثار نظامی به دست آمده...

قطب الدین شیرازی از منجمان صاحب نظریه در حوز? مدل های غیر بطلمیوسی است. بعد از آن که مدل سیاره ای قطب الدین برای سیارات خارجی، با مطالعاتی در دو کتاب نهایة الإدراک فی درایة الأفلاک و التحفة الشاهیة معرفی شد، مورخان علم متوجه شدند که این مدل در واقع از آنِ منجم دیگر مکتب مراغه، مؤیدالدین عُرضی، است. بنا بر این، مدل سیاره ای قطب الدین برای سیارات خارجی تا به امروز ناشناخته مانده بود. مدل سیاره ای ق...

منظومه علی‌نامه هم اکنون نخستین حماسه مذهبی محسوب می‌شود که به زبان فارسی سروده شده. هر چند مبنای علی‌نامه بر نقل وقایع از منابع تاریخی است، اما سراینده به گزینش رویدادها پرداخته و از آمیختن واقعیت و خیال و با الگوبرداری از شاهنامه دو جنگ جمل و صفین را در قالب قصه منظوم و در 12 مجلس پرداخته است. این الگوبرداری هم در زبان حماسی و هم در صور خیال است، اما گاه در همان الگوها تغییراتی ایجاد کرده و آ...

شهرت حجه الحق حکیم ابوالغتح )یا ابوحفص( عمر بن ابراهیم مشهور به خیام یا خیامی نیشابوری، فیلسوف و ریاضی دان و منجم و شاعر اواخر د وران قرن پنجم و اوخرقرن ششم هجری قمری تا مدتهای مدید محصر به ابعادعلمی او بوچانکه نخستین فردی که ذکری از ام به میان آورده یعنی نظامی عروضی سمرقندی که معاصر وی بود و ارادتی نیز به او داشت، در کتابمجمح النوالاراا خود مشهور به ااچهار مقاله تالیف: بین ١5 ۵ و ٢ ه ۵ ~ق( فقم...

زمینه و هدف: وقوع موارد اورژانسی در هنگام درمانهای دندانپزشکی از ناگوارترین حوادثی است که در مدت خدمت یک دندانپزشک رخ می دهند. زیرا این فوریتها به دلیل ماهیت خود، بیمار و دندانپزشک را در حالتی قرار داده، که سهل انگاری و اشتباه در درمان آنها می تواند نتایج غیر قابل جبرانی به همراه داشته باشد. هدف از این مطالعه بررسی میزان شیوع فوریتهای پزشکی در مطبهای دندانپزشکی، داروها و کیت اورژانس موجود در مط...

آآنچه در بارۀ زندگی و دورۀ فعالیت ابوسعید سجزی، ریاضی‌دان و منجم ایرانی و مسلمان سدۀ چهارم هجری، می‌دانیم اطلاعات اندکی است که از گزارش‌های دیگران و بعضی از آثار او به دست می‌آید. برخی از پژوهشگران با توجه به آثار ریاضی سجزی و بعضی از نسخه‌های ریاضی موجود به خط او، تاریخ تولدش را در حدود سال 330ق تخمین زده‌اند. از سجزی آثار متعددی در سه حوزۀ ریاضی، نجوم و احکام نجوم بر جای مانده است. با این که ...

از ریاضی‌دان و فیلسوفی به نام حسام‌الدین علی بن فضل‌اللّه سالار، گذشته از چند رسال? کوچک ریاضی، کتابی به نام جامع قوانین علم الهیئة در مثلثات کروی باقی مانده است که خواجه نصیرالدین طوسی در تألیف کشف القناع عن اسرار الشکل القطاع از آن بهره برده است. با این حال، در منابع کهن از او به‌ندرت یاد شده و در پژوهش‌های جدید نیز آنچه در بار? او گفته شده نادرست و متناقض است. برخی از پژوهشگران زمان زندگی او ...