کناتوس (قانون صیانت ذات) نوعی تلاشِ ذاتی است که موجودات به‌وسیلۀ آن در صیانت از هستی خود می‌کوشند. اسپینوزا پس از تبیین کناتوس و توجیه مسئلۀ خودویرانگری (خودکشی)، بسیاری از مفاهیم رایج سنت ماقبل خویش را انکار می‌کند و پس از معنابخشی متفاوت، آنها را با آموزۀ کناتوس بازخوانی و بازتعریف می‌کند. اسپینوزا با انکار تفسیر غایت‌شناسانه (Teleological) از حوادث عالم، تبیین غیرغایت‌شناختی از آنها را با مفه...

تنزیه و تشبیه از موضوعات هستی‌شناختی و معرفت‌شناختی کلامی- عرفانی است که به‌ویژه در بحث از توحید، معرفت و ارتباط ذات با اسما و صفات، همچنین در موضوع تجلیات و تعیّنات ذات از اهمیت بسزایی برخوردار است. هدف این پژوهش که با روش توصیفی- تحلیلی انجام شده، زمینه‌سازی برای فهم و درک درست‌تر مفهوم تنزیه و تشبیه در اشعار جامی و تطبیق آن با آثار ابن‌عربی و پیروان اوست. این بررسی نشان می‌دهد که جامی دو دیدگ...

تحلیل ساختار بنیادین انسان، مهم ترین دغدغه متفکران اگزیستانس، خصوصاً کی کگور است. اما از آنجا که وی، فیلسوفی نظام مند نیست و آراء خود را در یک چارچوب منطقی، ارائه نکرده است، فهم مقصود وی از ابعاد وجود انسان، کار ساده ای نیست و باید با دقت در آثار وی، بتوان تحلیلی منطقی از ساختار وجودی ذات انسان به دست داد. کاری که این نوشتار در پی آن است، بیرون کشیدن عناصر ÷وجودی انسان از دل نوشته های کی کگور و ...

بحث ازذات حق از موضوعات مهم عرفانی و یکی از رازهای اندیشۀ بشر در طول تاریخ بوده است. ذات حق که حقیقه­الحقایق است، غیب­الغیوب و فاقد هرگونه تجلی و ظهور، حتی تجلی غیبی است و حقیقتی است مبرا از نام و نشان و وجودی است مطلق که حتی اطلاق وجود نیز بر آن از باب تفهیم است.هویت ذات حقیقتی است که در سراپرده­های نوری و حجاب­های ظلمانیدر بطون و غیب مانده است و از هرگونه صفت و اسم و تعینی مبری است. چنین هویت...

حضرات خمس، حقیقتی جامع در عرفان اسلامی است که نخستین‌بار در مکتب ابن‌عربی به شکل مصطلح آن مطرح شد. حضرات خمس ناظر بر درجات و مقامات وجود مطلق و مراتب کلّی هستی است که جایگاه ظهورات و تجلیات حق تعالی است. قیصری و امام خمینی که هر دو متأثر از آموزه‌های مکتب ابن‌عربی هستند، تمایز آرای آشکاری با یکدیگر و با سایر عرفا در این زمینه دارند و در برخی موارد، ابداعاتی را نیز می‌توان در آن‌ها سراغ گرفت. به ...

کمال گرایی دیدگاهی است که در قلمرو های متفاوت اخلاق ،سیاست ،روان شناسی مورد توجه قرار گرفته است. کمال گراها در حوزه اخلاق می کوشند، با توجه به خصوصیات و ذات انسانی، ادعائی در اخلاق مطرح سازند ، تا بر اساس آن درستی و نا درستی، افعال ،اشخاص، شرایط و ... را ارزیابی نمایند . «کمال گراهای وسیع» به برخی صفات و « کمال گراهای محدود» به رشد تمام صفات محوری و ذاتی انسان توجه دارند. ابن رساله به بررسی دی...

شناخت مفهوم قرآن در حکمت متعالیه، مبیّن جایگاه قرآن در هستی شناسی صدرایی است، و حاصل این شناخت، تبیین ارتباط قرآن و انسان و جهان هستی است. از منظرحکمای متاله، همچنان که قرآن کلام الله و کتاب الهی است، انسان و جهان هستی نیز کلام و کتاب الهی هستند. و موجودات کلمات الله اند، و همچون آینه ای هر کدام به قدر مرتبه وجودیشان مظهر اسماء و صفات حق تعالی می باشند. در این میان انسان کامل که خلیفه الله است، ...

آیا انسان ها ماهیتی ثابت و مشترک دارند یا اینکه هر کدام از آنها از ابتدا یا در ادامۀ زندگی، ماهیتی متفاوت می یابند؟ مقالۀ حاضر، پاسخ این پرسش را در میان آرای صدرالمتألهین جستجو می کند. در حکمت متعالیه، انسان ها افزون بر برخی تفاوت های پیشینی، در ادامۀ زندگی، تفاوت های اساسیِ پسینی می یابند و ماهیت های متفاوت از هم رقم می زنند؛ ولی این امر، منافاتی با اشتراکاتِ ذاتیِ بالقوه و بالفعل آنها ندارد. ازج...