پژوهش درباره واژه‌های قرآن از آن جهت اهمیت دارد که قرآن، منبع معارف و دستورهای زندگی انسان و در حقیقت کتاب انسان است. یکی از راه‌های دستیابی به فهم بهتر قرآن برای رسیدن به سعادت و کمال، معناشناسی واژه‌های قرآنی است. این پژوهش با عنوان «معناشناسی تبشیر در قرآن کریم» با شیوه کتابخانه‌ای و با بهره‌گیری از روش توصیفی- تحلیلی در صدد است که حوزه‌های معنایی واژه تبشیر را با توجه به مجاورت کلمات و تقاب...

واژه «الْأَبْتَر» یکی از واژگان معناساز و دارای ویژگی های منحصربه فرد زبانی و فرازبانی در سوره کوثر است. این واژه یکی از شاخص های مهم «اعجاز بیانی» در سوره کوثر به شمار می آید. این پژوهش بر آن است با استفاده از دانش ایتمولوژی یا ریشه شناسی، ابتدا مفهوم دقیقی از این واژه ارائه نموده، با بررسی «تطور مفهومی» واژه یا همان معناشناسی تاریخی، سیر تطور معنایی آن را در سه دوره زمانی پیش از نزول قرآن کریم، د...

عدل مفهومی است که به دلیل انطباق آن بر فطرت نوع بشر، همواره در طول تاریخ موضوع مباحث مختلف الهی و انسانی بوده و از زوایای گوناگون بررسی شده است. در این مقاله با استفاده از روش معناشناسی ایزوتسو، ساختار معنایی این واژه بر اساس گزاره های حاصل از آیات قرآن بررسی می شود. در دستگاه معناشناختی قرآن، واژۀ عدل ـ با حفظ معنای اصلی که ذاتی کلمه است - با برخی دیگر از مفاهیم اخلاقی و دینی از قبیل قسط، حق، ...

«معناشناسی» یکی از شاخه های زبان شناسی نوین است که پیشینه ای کهن دارد و ریشه برخی مباحث و اندیشه های آن به گذشته های دور بازمی گردد. معناشناسی، به مثابه یک نظریه که به بررسی معنا در ساختار کلام می پردازد، از اواسط قرن نوزدهم پا به عرصه زبان شناسی نوین گذاشت. بنیانگذاران نخستین آن، ماکس مولر و میشل بریل بودند. «چندمعنایی» یکی از شاخه های دانش معناشناسی است. این شاخه وجوه متعدد معنایی را، با توجه...

نگارنده در پاسخ به این پرسش که کدامین روش برای تفسیر متن، به ویژه قرآن کریم، ارجحیت دارد، با ترکیب «معناشناسی» ایزوتسو، و روش تفسیری «قرآن به قرآن» علامه طباطبایی، به بازسازی جدیدی دست یافته و معتقد است این روش در مقایسه با رویکردهای جدید تفسیری، همانند علم گرایی، عقل گرایی، به ویژه هرمنوتیک، به دلیل داشتن مختصاتی همچون اصالت گرایی، موضوع نگری، کل نگری، و پرهیز از پیش داوری و نسبی اندیشی، با مب...

پروفسور توشیهیکو‌ ایزوتسو، زبان‌شناس، فیلسوف، اسلام‌شناس و قرآن‌پژوه ژاپنی (1914-1993)، علاوه بر این‌که قرآن کریم را به ژاپنی ترجمه کرده است دارای دو اثر قرآنی به نام‌های خدا و انسان در قرآن و نیز مفاهیم اخلاقی ـ دینی در قرآن است که در آن‌ها با رویکردی معناشناسانه به تبیین ساختار اساسی آموزه‌های قرآن پرداخته است. وی متأثر از مکتب قوم ـ زبان‌شناسی یا مکتب بن است، که طبق آن هر زبانی جهان‌بینی ویژ...

مفسران به دلیل اختلاف‌نظر در مقام خلیفه در ذیل آیه «انی جاعل فی الأرض خلیفه» (بقره/30) دیدگاه‌های متفاوتی را مطرح کرده‌اند. پندارهای تفسیری آنان در مواردی چون حقیقت مصداق خلیفه و مستخلف عنه، گوناگون است. این نوشتار تلاش کرده است، به استناد بافت کلامی آیات و قواعد ادبیات عرب و قراینی نظیر برهان عقلی، روایات صحیحه، ادعیه و تاریخ صدر اسلام، مدلول واژه خلیفه را روشن و نشان دهد که با اثبات تقیید و ت...

معناشناسی شناختی معنا را با تکیه بر شناخت یعنی پردازش اطلاعات در مغز انسان بررسی می‌کند. در معناشناسی شناختی تمام مفاهیم زبانی مقوله‌بندی می‌شوند. یکی از مباحث مهم زبانی که با تکیه بر معناشناسی شناختی مطالعه می‌شود، مبحث حروف عطف در زبان عربی و به‌ویژه در قرآن کریم است.در معناشناسی شناختی واژه‌ها به‌ویژه حروف عطف معنای اصلی و سرنمونی دارند که این مفهوم سرنمونی در مفاهیم فرعی حرف نیز مشاهده می‌ش...

چکیده رحمت از واژگان کلیدی قرآن کریم و از مفاهیم اساسی دین است که اندیشمندان اسلامی از منظرهای مختلف به بررسی مفهومی آن پرداخته اند. با این حال، کاربردهای متنوع و مختلف آن در قرآن کریم موجب شده است که در بطن جمله، معنای مختلفی را بر خود بپوشاند. از این رو بررسی معنایی آن نیازمند به استفاده از روش های نوین تحلیل معنا همچون علم معناشناسی و مکاتب و روش های گوناگون آن همچون مکتب بن (معناشناسی فرهن...