حق و تکلیف، ممنوع و مجاز، و خوب و بد مهم ترین مفاهیمی اند که در فلسفۀ ارزش و به ویژه در فلسفۀ حقوق و اخلاق محور گفت و گو قرار می گیرند. یکی از عمده ترین جنبه های بحث از آنها جنبۀ معرفت شناسانه است. پرسش اصلی در این پژوهش ناظر به منشأ گزاره های حقوقی و اخلاقی است. آیا این گزاره ها ملاک صدقِ واقعی و خارجیِ مستقیم دارند؛ یا منشأ مستقیم آنها چیزی جز تصمیم، جعل و صلاحدید صاحبان تصمیم و قرارداد نیست؟ ط...

کهن­ترین الگوی تمایز علوم از آنِ ارسطوست (موضوع محور)، که توسط حکمای مسلمان ترویج شد. اما ناکارآمدی آن روز به روز برای عالمان مسلمان، خصوصاً اصولیان و در رتبه بعد متکلمان، منطقیون و ... آشکار شد؛ تا آنجا که محقق خراسانی الگوی غایت­محور و محقق اصفهانی و امام خمینی (ره) الگوی سنخیت­محور را مطرح کردند. اما هر یک از این الگوهای انحصارگرا نقاط ضعفی را داشتند و این سبب شد که الگوهای تلفیقی مطرح شوند و ...

در قرن بیستم، شاهد نگاه به عدالت به مثابه انصاف، هم‌چون یک نظریه­ اخلاقی، با شالوده­های قراردادگرایی هستیم. در این زمینه، نظریه عدالت به مثابه انصاف با روش تحلیل گفتمان از اندیشه­های خواجه­نصیر شناسایی شده است. به نظر وی، جهان هستی و زندگی اجتماعی، بر مبنای عدل الهی (قوانین الهی در نظام تکوین و تشریع) شکل گرفته و پایداری آن به علت محبت است، اما با فقدان محبت فطری، نیاز به ساخت عدالت به مثابه ان...

فلسفه معاصر(بویژه فلسفه تحلیلی) را در قیاس با فلسفه های «وجود» محور و«شناخت» محور، فلسفه ای« زبان» محور دانسته اند .با این وجود می توان خاستگاههای تاملات فلسفی در باب زبان را در تاریخ فلسفه دنبال کرد. نخستین تاملات فلسفی جدی در باب زبان در محاورات افلاطون وبیش ازهمه در محاوره کراتیلوس به چشم می خورد. وی در این محاوره ، به نقادی دودیدگاه عمده درباب رابطه زبان وحقیقت، یعنی دیدگاه طبیعت گرایی افرا...

پژوهش درباره ی عدالت علی رغم قدمت تاریخی آن هنوز تازگی خود را حفظ کرده است. به گونه ای که امروزه با حوزه های مختلف از جمله حقوق، سیاست و فلسفه اخلاق ارتباط دارد. در این پژوهش عدالت اخلاقی افلاطون و جان راولز با تأکید بر مبانی هستی شناسی، معرفت شناسی و انسان شناسی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. افلاطون به دنبال توجیه عدالت اخلاقی هم در فرد و هم در جامعه بود، لذا وی با نگرشی واقع گرایانه به دنبال...

بی‌نیازی با عدالتی جامع محقق می‌شود. تحقق چنین عدالتی فرض داشتن نظریه‌ای جامع در مورد عدالت است. فرضیة مقاله اکتشاف چنین نظریه‌ای است که از گزاره‌های ذیل تشکیل می‌شود: عدالت واژه‌ای است اجتماعی، و به معنای استقامت جامعه یا نظام دینی در طریق شرع می‌باشد. فقیه جامعه اسلامی با توجه به مصالح و مفاسد واقعی قوانین کشور را از طریق ابزارهای مدرن قانون‌گذاری وضع می‌کند. خیر و سعادت بر حق و الزام مقدم...

شاخه های مختلف علمی موضوعات مورد مطالعۀ خود را به انواع تقسیم میکنند. نظریات علمی، در هر شاخه علمی، دربارۀ انواع متعلق به آن شاخه طرح میشوند. با این حال بسیار سخت است که بتوان شرایط لازم و کافی را برای متعلق بودن به یک نوع معین کرد. به چه انواعی، طبیعی گفته میشود؟ فرض دانشمندان این است که این تقسیمات در طبیعت کشف (و نه اختراع) میشوند. آیا این فرض دانشمندان درست است؟ اگر انواع طبیعی وجود د...

طبق اصل حاکمیت قانون، قضات مکلف هستند طبق قانون حکم صادر کنند. اصل حاکمیت قانون بر برخی ارزشها مبتنی است: آزادی سیاسی، آزادی حقوقی، آزادی فردی و برابری. بنابراین، رعایت اصل حاکمیت قانون موجب تحقق آزادی در چهارچوب قانون می شود. شهروندان تنها تابع قانون هستند نه تابع اراده خودسرانه شخصی که قدرت را در اختیار دارد. اما در برخی پرونده ها حکم قانون مشخص نیست. در این پرونده ها سؤالی مهم به وجود می آید...

نظریه عدالتِ جان راولز از هر حیث دارای ویژگی های یک نظام جامع مفهومی است و مانند هر نظام مفهومی، دربرگیرنده روشی ویژه است که سرشت و کارکرد آن، تعیین کننده محتـوای نظریه اوست. مفاهیم کانونیِ روش شناسیِ نظریه عدالت را می توان در ایده های قراردادگرایی، وضع اولیه، حجاب جهل و تکنیک موازنه تأملی چکیده کرد. چیستی هر یک از این مفاهیم و نسبت آن ها با هم و با مفاهیم مهم دیگری که در یک نظریه سیاسی اجتماعی مط...

نیمه دوم قرن بیستم، شاهد تولد چندین نظریه مهم عدالت در اندیشه لیبرال بود که تلاش می‌کردند مبنایی غیرسوسیالیستی برای عدالت اقتصادی فراهم کنند. شناخت و ارزیابی این نظریه‌‌ها که روی بسیاری از سیاستگذاری‌های ملی و بین‌المللی مؤثر هستند، مقدمه لازمی برای تکمیل بنیان‌های تحلیلی دانشمندان اجتماعی و در نهایت بهبود سیاستگذاری‌های عدالت‌محور در کشور به‌شمار می‌رود.          در این مقاله پنج نظریه برجسته...