محمد مجتهد شبستری از جمله نوگرایان دینی ایران معاصر است که بر مبنای معرفت‌شناسیِ هرمنوتیکی به‌ویژه با استفاده از هرمنوتیک دیالوگی گادامر و هرمنوتیک روشیِ بتی و هیرش به دین و متون دینی می‌نگرد. کانون نگرش دینی شبستری دو مقوله «پلورالیسم دینی» و «تجربة دینی» است که محصول قرائت وی از دین بر مبنای هرمنوتیک است‌. از نظر شبستری، اساساً مقولة دین در حوزة خصوصی جای دارد. از طرفی، شبستری در حوزة سیاست نیز ...

این نوشتار، تحقیقی در زمینه مشروعیت قرائت های مختلف از نَصّ دینی و ادله امکان فهم نَصّ است، که در آن برخی نوآوری ها درباره فهم نصوص دینی مطرح شده و صحّت یا عدم صحّت روش های جدید فهم این نصوص و نیز شیوه های اجتهاد در متون دینی برای استخراج حکم از آن ها بررسی می شود. نویسنده در سه فصل به تبیین روش های اجتهاد در دین می پردازد. در فصل اول از این نوشتار ادلّه اجتهاد و انواع آن بیان شده و مفهوم لغوی و اصطلا...

تلفیق پیرایه های سیاست و دیانت در اندیشۀ بنیانگذار فقید جمهوری اسلامی ایران، ارائۀ قرائت متمایزی از شیوۀ مطلوب حکمرانی با عنوان ولایت مطلقۀ فقیه را به همراه داشته است. اندیشۀ ولایت مطلقۀ امام، به مثابۀ نظریۀ مسلط در گفتمان فقه سیاسی شیعه در باب حکمرانی، آنچنان بر تارک جامعۀ معاصر ایران و پیکرۀ نظام حکومتی سایه افکنده که نقش بی بدیلی را در عرصۀ مناسبات مختلف نظام سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی،...

جامع البیان عن تأویل آی القرآن محمد بن جریر طبری، یکی از مشهورترین تفاسیر مأثور اهل­ سنت است که در قرن سوم قمری به رشته تحریر درآمده است. روش تفسیری طبری در این کتاب، غالباً روایی و مبتنی بر روایات پیامبر(ص) و اقوال صحابه و تابعان است. یکی از مهم­ ترین مسائلی که طبری در تفسیر خود به آن پرداخته، مسئله قرائات می­ باشد، بدین صورت که او ذیل آیات، از قرائات مختلف سخن می­ گوید و پس از نقد و بررسی، در ...

در این مقاله، نقد شریعتی بر جامعه‌شناسی دین دورکیم واکاوی شده است. این واکاوی نشان می‌دهد هر نظریه‌ای باید مورد بحث و نقد قرار گیرد و شریعتی نشان داده است که نظریة دورکیمی یکی از مهم‌ترین سرچشمه‌های جامعوی کردن مقولة دین است (که توانسته نحله‌های گوناگون ضدّ مذهبی را تقویت کند) و در این قالب، مسئلة «احساس دینی» در تاریخ بشر -که در ادبیات دینی از آن با مفهوم «فطرت» یاد می‌گردد- را نفی و مسخ کند و ...

نصر حامد ابوزید به‌عنوان یکی از اندیشمندان معاصر عرب و از شخصیت‌های مهم جریان نومعتزله، دیدگاه‌های خاصی را درباره فهم و تأویل متون دینی به‌ویژه قرآن ارائه کرده که برخی از آنها باب مجادلات فراوانی را گشوده‌اند. ابوزید با استفاده از تحلیل‌های زبان‌شناسانه مفهوم جدیدی از تأویل ارائه می‌کند و با نگاهی که به لایه‌های معانی متون دارد، هر نوع مفهوم‌گیری از آیه را داخل در تأویل می‌داند. او تلاش می‌کند ...

نصر حامد ابوزید به عنوان یکی از اندیشمندان معاصر عرب و از شخصیت های مهم جریان نومعتزله، دیدگاه های خاصی را درباره فهم و تأویل متون دینی به ویژه قرآن ارائه کرده که برخی از آنها باب مجادلات فراوانی را گشوده اند. ابوزید با استفاده از تحلیل های زبان شناسانه مفهوم جدیدی از تأویل ارائه می کند و با نگاهی که به لایه های معانی متون دارد، هر نوع مفهوم گیری از آیه را داخل در تأویل می داند. او تلاش می کند ...

این پژوهش به بررسی دیدگاه های اندیشمندان معاصر مسلمان درباره جایگاه جامعه مدنی در حکومت دینی می-پردازد. پرسش اصلی این پژوهش این است که از نگاه اندیشمندان معاصر مسلمان جامعه مدنی چه جایگاهی می تواند در حکومت دینی داشته باشد؟ ضرورت و اهمیت پرداختن به چنین پرسشی از آن رو است که در دوران معاصر بسیاری از مفاهیم جدید مانند قانون اساسی، دموکراسی و در این پژوهش جامعه مدنی، به درون کشورهای مسلمان راه یا...

چکیده برای بررسی متن قرآن و اثبات اینکه همین متن از زمان رسول خدا(ص) به ما رسیده است، ادلّة متنوّعی از سوی علمای مسلمان ارائه شده که برخی از این ادلّه نیاز به بررسی، تعدیل و شفّاف سازی دارند، از جملۀ این ادلّه، نظریّۀ تواتر متن قرآن است که به خوبی تبیین نشده است. اقوال علما در این مقوله بسیار متشتّت و گاهی نیز معارض یکدیگر است، در حالی که تواتر متن یکی از اساسی ترین ادلّه برای اثبات تاریخی بودن و سندیّ...

علامه طباطبایی یکی از مفسران بزرگ إمامیه در دوران معاصر است که تفسیر وی از ابعاد گوناگون علوم و معارف ‏قرآنی از اهمیت بسیاری برخوردار است. بررسی اختلاف‏ قراءات، نقد و یا ترجیح یک قرائت بر قرائات دیگر یکی از آن موضوعاتی است که جایگاه ویژه‏ا‏‏‏ی در تفسیر المیزان دارد. در این نوشتار تلاشی صورت گرفته تا به روش توصیفی- تحلیلی شیوه‏ها‏ی مواجهه علامه طباطبایی با اختلاف ‏قراءات مورد بررسی قرار گیرد. پژ...