بررسی تاریخی زبان اطلاعات مفیدی را در اختیار ما قرار می دهد؛ به ویژه در آثار منثور که ملاک و موضوع مناسبی برای تحلیل ساختمان زبان هر دوره ای به حساب می آیند. در این میان فعل که از کهن ترین صورت های زبانی است و از آنجائیکه جزء محافظه کار زبان نسبت به تحول است، حائز اهمیّت است. تفسیرسورآبادی، نوشت? ابوبکر عتیق بن محمد هروی سورآبادی، بالغ بر چهار جلد بوده و در دوره رشد و شکوفایی زبان دری در قرن پ...

در پژوهش حاضر به‌منظور احیا و حفظ فرهنگ و هویّت ملی و قومی و نیز کمک به غنای زبان و فرهنگ کشور از طریق شناخت و تحلیل گویش‌ها و لهجه‌های گوناگون، پس‌از ذکر مقدمه، پیشینۀ پژوهش و سپس کلیاتی دربارۀ گویش راجی و لهجۀ طرقی (رایج در شهر طرق‌رود از توابع شهرستان نطنز در استان اصفهان)، شش فعل مختلف را به‌صورت تصادفی و شامل اقسام ساده، مرکّب، پیشوندی، مجهول، لازم (ناگذر)، متعدی (گذرا) و ربطی برگزیده و آن‌ه...

یکی از قدیمی ترین و معتبرترین متون منثور ادب فارسی در قرن چهارم هجری کتاب تاریخ بلعمی نوشته ی ابوعلی محمّد بن عبدالله البلعمی است که در آغاز دوره ی رشد و تکامل زبان فارسی دری تألیف شده است. هدف این پژوهش بررسی همه جانبه ی فعل های به کار رفته در این اثر است. چرا که مقوله ی فعل در تاریخ بلعمی مقوله ی بسیار مهمّی است که بررسی آن از تمام جهات در این کتاب و روشن شدن نکات مهمّ و اساسی در رابطه با فعل ها...

شاهنامه، حماسه جاویدان و گران سنگ فردوسی، در اقیانوس ادب فارسی، دریایی است عمیق و بیکران و آکنده از مرواریدهای درخشان فرهنگ ایرانی که کندوکاو درباره آنها از ابعاد مختلف ادبی، تاریخی، اجتماعی، اسطوره ای، آیینی، زبان شناسی، و ... می تواند سالها آبشخور پژوهشگران زبان و ادب فارسی باشد. مقاله حاضر به بخش کوچکی از مختصات زبانی شاهنامه؛ یعنی ماضی نقلی و انواع آن اختصاص دارد. ابتدا پیشینه تحقیق به اجما...

دربارۀ زبان پارسی دری ورارود و خراسان و ریشۀ پیدایش آن تاکنون نظرهای گوناگونی بیان شده که در این مقاله به تعدادی از آن ها اشاره می شود. برتلس با تأیید نظر ملک الشعرای بهار و صدرالدین عینی زبان دری را زبان اصلی مردم ایرانی نژاد آسیای میانه از بلخ تا بخارا می داند و نظریۀ مهاجرت همگانی از ایران به آسیای میانه و تبدیل زبان سغدی به دری را رد می کند. اما آلکساندر فریمان به میدان آمدن زبان دری را در ...

از ویژگی های بارز اغلب آثار دوره نخستین زبان فارسی دری، سادگی بیان، ایجاز و اختصار و رسایی مفهوم است که به دلیل پیروی نویسندگان از زبان گفتار آن روزگار، دارای نشانه های پر شماری از کاربرد واژگان کهن، ترکیبات، تعبیرات و اصطلاحات و چگونگی پیوندهای جمله های زبان گفتگوست. و طبیعی است که شناخت این عناصر و آگاهی از پیشینه آنها موجب سهولت دستیابی اهل تحقیق و پژوهش به جریان تحوّل زبان در طول تاریخ شده و...

تحقیق حاضر قصد دارد به بررسی تغییرات ساخت واژی، صرفی، نحوی و معنایی که از فارسی میانه تا امروز در گویش گیوی صورت گرفته است، بپردازد و ضمن مقایسه ی برخی ویژگی های ساخت واژی، صرفی، نحوی و معنایی فارسی میانه با گویش گیوی نشان دهد که شماری از این مشخصه ها در گویش گیوی -نسبت به گویش معیار- کم تر دچار تغییر شده اند. در حوزه ی ساخت واژه، واژگان مشتق و مرکب؛ در زمینه ی صرف و نحو، اسامی، صفات، اعداد، اف...

شاهنامه، حماسه جاویدان و گران‌سنگ فردوسی، در اقیانوس ادب فارسی، دریایی است عمیق و بیکران و آکنده از مرواریدهای درخشان فرهنگ ایرانی که کندوکاو درباره آنها از ابعاد مختلف ادبی، تاریخی، اجتماعی، اسطوره‌ای، آیینی، زبان‌شناسی، و ... می‌تواند سالها آبشخور پژوهشگران زبان و ادب فارسی باشد. مقاله حاضر به بخش کوچکی از مختصات زبانی شاهنامه؛ یعنی ماضی نقلی و انواع آن اختصاص دارد. ابتدا پیشینه تحقیق به اجما...

فارسی دری زبانی است که از اواخر دوره ساسانی تا امروز، زبان فرهیختگان ایرانی بوده و نه تنها درمدائن و سواحل اروند رود؛ بلکه در دور دست‌ترین شهرهای خراسان و ماوراءالنهر بدان سخن می‌گفته‌اند. با وجود دلائل کافی برای اثبات این مدّعا بیشتر پژوهشگران و نویسندگان تاریخ ادبیات برآنند که فارسی دری گویش یا لهجه‌ای بوده است محدود و منحصر به چند ناحیه در خراسان و ماوراءالنهر و به وسیله پادشاهان آن ولایات؛ ب...

هدف از این پایان نامه بررسی و توصیف گویش مشهدی می باشد. گویش مشهدی که یکی از گویش های فارسی دری است، با دارا بودن واژگان اصیل فراوان یکی از گرانبهاترین گنجینه های زنده ی ادبیات و فارسی اصیل دری است. گردآوری و نگهداشت این گویش و میراث ملی که به تدریج در حال میرایی است، امری ضروری به نظر می رسد. پژوهش حاضر که اولین بررسی زبان شناختی و نظام مند درباره ی گویش مشهدی است، نظام آوایی این گویش را که شا...