پیوند و ارتباط دو سویه ساختار با محتوا در تمامی آثار ارزشمند ادبی، امری انکارناپذیر است. توجه و کنکاش در این مسئله و نیز اثبات چنین ارتباط دوسویه ای، از اهداف مهم مکتب عبدالقاهر جرجانی است که در نقد جدید نیز فرمالیست های روسی آن را مطرح کردند و تأکید بسیار بر آن دارند. قرآن کریم به منزلۀ نقطه اوج و نیز سرآمد آثار ادبی، از این ویژگی بهرۀ تمام و کمال برده است ازاین رو، تأمل و ژرف نگری ویژه ای می ...

لازم است مفاهیم اساسی ای نظیر فرمالیسم، آنتی فرمالیسم، و فرمالیسم میانه رو که در این مقاله به کار رفته اند معرفی شوند. فرمالیست ها معتقدند که ارزیابی زیبایی شناختی یک اثر هنری معمولاً شامل توجه آگاهانه به ویژگی های حسی یا ادراکی آن می شود و نیازی به شناخت ویژگی های غیرادراکی آن نیست. از سوی دیگر، آنتی فرمالیست ها معتقدند که هیچ یک از ویژگی های زیبایی شناختی یک اثر هنری صوری نیستند. عده ای از فلا...

چکیده: ریخت­شناسی، روشی نوین در حوزة نقد و تحلیل آثار ادبی است که برای اوّلین بار از سوی ولادیمیر پراپ (فرمالیست روسی) در سال 1928 م. مطرح شد. پراپ در کتاب خود با عنوان ریخت­شناسی قصّه­های پریان با بررسی صد قصّة جنّ و پری نشان داد قصّه­های عامیانه، علی­رغـم تکثّـر و تنـوّع ظـاهـری، از عملکردها و کنش­های یکسانی پیروی می­کنند؛ در نتیجه قصّه­ها از ساختار روایی همسانی برخوردارند؛ همچنین وی مدّعی شد که نه ت...

زبان از مهم‏ترین عناصر شعر است.در مکتب فرمالیست روس و فرزند آن ساختارگرایی، بررسی زبان بسیار اهمّیّت دارد. پایه‏ی فکری این مکاتب بیشتر درباره‏ی برجستگی متون ادبی و غرابت و دوری آن از زبان عادی است. یکی از راه‏های برجسته‏سازی متون ادبی، هنجارگریزی است و یکی از راه‏های هنجارگریزی در اثر ادبی برای ایجاد زیبایی، کهن‏گرایی است. اگر شاعر یا نویسنده‏ای در زبان خود رویکردی قدیمی داشته باشد و به شیوه‏ی که...

ادبیات جهان در طول تاریخ با حوزه های نقدی متفاوتی روبرو بوده است که هر کدام در صدد رونمایی های جدیدی از زیبایی های ادبیات بودند. قرن بیستم شاهد رویکردی در نقد ادبی است که بنیان گذاران آن برای کشف زیبایی های هنر، تنها از منظر شکل و فرم به آن می پرداختند و به عنوان « فرمالیست » نامگذاری شدند. فرمالیست ها معتقد بودند که مفاهیم و معانی جدیدی خلق نمی شود و این امر باعث می شود غبار عادت بر روی این مف...

برخی از روایت شناسان کوشیده اند تا به یک نظام واحد در خصوص نحوه ی بررسی «قصه های عامیانه» دست یابند و در نهایت موثرترین راه را پژوهش های ساختاری این قصه ها معرفی کرده اند. اگرچه فرمالیست ها، در ابتدا کار خود را بر روی قصه های عامیانه آغاز کردند؛ اما بسیاری از صاحب نظران سینما و تلویزیون، رویکردهای مطالعاتی خود را در این حوزه ها، معطوف به نظرات فرمالیست ها نمودند و به این نتیجه رسیدند که ساختار ...

قرن بیستم سرآغازی شگرف در زمینه نقد ادبی معاصر است. یکی از مباحثی که در این زمان مطرح شد، نگاه به شکل، ساختار و بافت آثار ادبی بود. این توجه به ساخت آثار ادبی برای اولین بار به صورت حرکتی مستقل در روسیه ایجاد شد و پژوهشگران این شیوه، فرمالیست نام گرفتند. فرمالیست ها و اخلاف ساختارگرایشان، در پی یافتن الگو و نظامی از روابط درون متنی بودند که براساس آن به ارزیابی مفاهیم اثر بپردازند. دسته ای از پ...

آشنایی زدایی (غریب سازی) یکی از شگردهای آفرینش شعر و از مباحث مهم نقد ادبی معاصر است که نخستین بار توسط فرمالیست ها (صورتگرایان) روس مطرح شد. آنها اعتقاد داشتند استفاده مکرر از واژگان و ترکیبات کهن در شعر، از ارزش و زیبایی متن کاسته و انگیزه مخاطبِ شعر نیز از آن سلب خواهد شد. به همین دلیل آنها بحث آشنایی زدایی را مطرح کردند و هدف اصلی آن را جلوگیری از تکرار و ابتذالِ واژگان، ترکیبات و تصاویر کلیش...

ریخت‌شناسی قصه‌های عامیانه در سال 1928م. توسط فرمالیست روسی «ولادیمیر پراپ» آغاز شد. اساس کار وی بر پایۀ اعمال شخصیّت‌های قصه نهاده شده‌ و در سال‌های اخیر، یکی از شیوه‌های رایج در تحلیل ساختاری قصه‌ها بوده‌است. در این مقاله، هفت‌خوان رستم که از جمله قصه‌های پرماجرای شاهنامۀ فردوسی بشمار می‌رود و موضوع آن یاری رساندن رستم به کیکاووس برای رهایی از بند دیو سپید است، مورد بررسی قرارگرفته‌ است. برای ...