عشق مهم ترین مضمون غزل است که در دو شاخه ی عشق آسمانی و عشق زمینی حضور داشته و غزل فارسی را غنی و دلنشین ساخته است. بیان معانی عاشقانه از هر نوع (آسمانی و زمینی )که باشد مستلزم بیان رابطه عاشق و معشوق است. معشوق مرکز و محور غزل های عاشقانه است، تصویر او نشان دهنده ی دیدگاه غزلپرداز نسبت به عشق و معشوق است. شاید در نگاه اول بپنداریم معشوق در غزل فارسی به صورت کلی توصیف شده ، چنانکه می توان گفت ی...

دیوان سعدی اوج غزل عاشقانه است.باید توجه داشت که در قرن هفتم،عرفان رواج کامل یافته و کمتر شاعری بود که به عرفان گوشه ی چشمی نداشته باشد،این امر در مورد سعدی هم صادق است.اما به طور کلی ،غزل سعدی بر خلاف نظر بزرگانی چون سعید حمیدیان ،که غزل سعدی را دیوان سعدی اوج غزل عاشقانه است.باید توجه داشت که در قرن هفتم،عرفان رواج کامل یافته و کمتر شاعری بود که به عرفان گوشه ی چشمی نداشته باشد،این امر در مور...

چکیـده خاقانی از بزرگترین شاعران و قصیده سرایان ادب فارسی به شمار می رود. او در کنار قصاید غرّا و مطنطن به تصنیف غزلیات نیز، همت گماشت. عزم خاقانی در غزلسرایی، او را در جرگه پیشگامان غزل عارفانه قرار داد. چندی پس از او، سعدی، شاعر بلند آوازه و نام آور فارسی، علاوه بر نوشتن دو اثر جاودان گلستان و بوستان، غزلسرایی را نیز وارد مرحله نوینی از حیات خود کرد و در واقع، غزل عاشقانه را به کمال رسانید. هد...

سعدی شاعری استدلال‌گراست. ابیات او در غزل، به عبارت‌ها و گزاره‌های منطقی چنان نزدیک می‌شود که در عین مخیل بودن، بسیار استوار به چشم می‌آید. یکی از راه‌های خلق تصاویر هنری و ایجاد زمینه‌های منطقی و قابل درک، در غزل، اسلوب معادله است که سعدی با شناخت مناسبی که از ظرفیت‌های این شگرد ادبی داشته، شعر خود را به کمک آن هنری‌تر و استدلالی‌تر کرده است. اسلوب معادله از فروع بحث تشبیه است که با درآمیختن ب...

تصویر یا تخیل از عناصر اساسی شعر محسوب می شود؛ از مهم‌ترین کارکردهای تصویر پیوند دادن ذهن و عین است و از طریق بررسی تصویرهای مجازی می‌توان به ذهنیت شاعر دست یافت. در شعر سعدی که به سهل و ممتنع شهرت دارد، کاربرد تصاویر به گونه‌ای است که بیش از اینکه خواننده متوجه ظرافت هنری تصویر شود، مجذوب زبان ساده شعر می‌شود. بسیاری از محققان شعر سعدی را فاقد تصویر می‌دانند. غزل سعدی همچون طیفی است که انواع گ...

شعر غنایی شعری است که با احساسات و عواطف شخصیِ شاعر در ارتباط است و ممکن است دربرگیرندۀ معانی و اندیشه های متفاوتی باشد. پیشینیان غزل را، که ازجمله مصادیق شعر غنایی است، شعری دانسته اند که مضمون عاشقانه دارد. با مطالعۀ سیر غزل درمی یابیم به مرور زمان، مضامینی غیر از مضمون عاشقانه در غزل وارد شده و با توجه به نوع مضمون، صورت های متفاوت غزل، ازجمله غزل مدحی، غزل انتقادی، و غزل تعلیمی شکل گرفته است...

فصل اول شامل مختصری از احوال و آثار حافظ شیرازی است که پس از توضیحی درباره ی ادبیات فارسی میان قرن های 8 تا 10، وارد بحث درباره ی احوال و آثار فضولی بغدادی می شود. در فصل دوم پس از اینکه درباره ی رند و بازتاب آن در ادبیات صحبت کرده ایم، مضامین قلندرانه، رندانه و مغانه، ابتدا در غزل های حافظ و سپس فضولی آورده شده و پس از بررسی، مقایسه ای میان این مضامین صورت گرفته است. با بررسی هایی که در این فص...

ناز و نیاز یکی از مضامین رایج در اشعار عاشقانه و عارفانه ادب پارسی است. در روابط عاشقانه هرگاه در یکی از دو طرف، احساس نیاز شکل گیرد، معمولاً طرف مقابل به ناز روی آورده و آن­گاه که در دیگری احساس بی‌نیازی پررنگ شود، طرف مقابل نیازمندانه به جانب او روی می‌آورد. باید گفت اصولاً چنین روابطی که مبتنی بر ناز و نیاز است در کنش‌ها و گفتگوهای عاشقانه و عارفانه ادب پارسی جلوه‌ای بارز می‌یابد. نوشته حاضر م...

چکیده غزل حافظ هم عاشقانه است، هم عارفانه و هم مدحی. گاه این هرسه سطح را می توان در یک غزل دید. به عبارت روشن تر، در محور افقی یعنی بررسی تک تک ابیات شعر او سطوح مختلفی دارد امّا در محور عمودی یک سطح بیشتر از دیگر سطوح، خود را نشان می دهد. امّا از مختصّات جزئی سبک او می توان به اوج مفاهیم طنز در لابلای دیگر مضامین، تلفیق تصویرسازی و روایت پردازی و بیان مفاهیم متضاد در یک جا اشاره کرد. پس از حافظ...

نحوِِ زبان امیر خسرو ، نحوِِ زبانِ سعدی ، نظامی و خاقانی است . در غزلیّات او می توان کهنـگی صرفی را شـاهد آورد . بیشترِ ابیات دستور مند و منظّم هستند . ارکان جمله ها در اکثر مواقع مطابق با منطق نثری است ، فقط در چند مورد ، تعقید معنایی وجود دارد . ویژگی ایجاز وکوتاهی جملات در بیشترِ غزل ها دیده می شود. درسطح فکری ، در بعضی از غزل ها ، مرز بین غزلِ عاشقانه با عارفانه نا پیدا می نماید . او در طرقتِ چشتیه و...