در بین مورخان علم دو نظریة عمده دربارة جای گاه علم در فرهنگ اسلامی وجود دارد: برخی بر این باورند که علم در اسلام مسئله ای حاشیه ای است و اساساً در دستگاه تعلیم و تربیت اسلامی، پدیدة علم از جای گاه جدی و بااهمیتی برخوردار نبوده و در حاشیه قرار داشته است. طرف داران این نظریه آن را «نظریة حاشیه ای» می نامند. بنا بر این نظریه، دستاوردها و موفقیت های بزرگ و انکار ناپذیر علمیِ دانش مندان مسلمان و فیلسو...

مطالعات میان‌رشته‌ای از حوزه‌های رو به پیشرفت در عرصه فعالیت‌های علمی در دنیاست. مقاله حاضر با هدف بهره‌گیری از مزیت‌های چنین مطالعاتی، شناسایی ظرفیت توضیح دهندگی و دلالت‌های سیاستگذارانه ایده‌های فرهنگی در حوزه علم ژنتیک را مطمح نظر قرار داده است. در این راستا بررسی نظریه مم و قابلیت‌های بدیع آن در توضیح حیات علمی مورد بررسی قرار خواهد گرفت. برای تحقق این هدف در ابتدا تحلیل مفهومی نظریه مم برا...

ابن خلدون از جمله دانشمندان مسلمانی بود که با بینش وسیع و تجارب ارزنده پایه های علم جامعه شناسی را پی ریزی نمود. در این تحقیق ضمن معرفی شخصیت علمی ابن خلدون به بنیان های فکری او در حوزه مباحث اجتماعی پرداخته می شود. دیدگاه ابن خلدون نسبت به رویدادهای تاریخی و علم تاریخ، تحول اجتماعات، مسیر ادواری دولت ها، نظریه دولت، انواع اجتماع، آراء اقتصادی و مفهوم عصبیت مورد بررسی و مطالعه قرار می گیرد. از ...

از نظرملاصدرا، مسئله مطابقت و عدم مطابقت، در علم حصولی مطرح است؛ زیرا علم حصولی صورتی از شیء در ذهن است، و صورت ذهنی باید با واقع مطابقت داشته باشد.وی بر این باور است کهماهیت واسطه بین عین و ذهن است که در هر دو مرتبه وجودی عیناً تکرار شده است. البته اشکالاتی بر نظریه ماهوی ملاصدرا وارد آمده که در نهایت حاکی از آن است که این نظریه نتوانسته به نحو متقن مطابقت ذهن و عین را اثبات کند. از طرف دیگر با...

مقاله حاضر در صدد پاس خگویی به این پرسش است که آیا نظریه حرکت جوهری، ظرفیت تبیین پدید ههای سیاسی را دارد؟ پاسخ مثبت به این پرسش م یتواند نشان دهنده ارائه راه حل های جدید از سوی فلسفه اسلامی به برخی از دشوار ههای مهم در علم سیاست باشد. مدعای این نوشتار آن است که نظریه حرکت جوهری، ظرفیت بیشتری برای تبیینِ سرشت متحول پدیده های سیاسی نسبت به نظریه های رقیبش را دارد. برای بررسی مدعای مقاله، از رو...

نظریه علم دینی آیت‌الله جوادی آملی یکی از جدی‌ترین نظریات حوزه معرفت و علمی است که در سال‌های اخیر بیان شده است. صرف‌نظر از موافقت یا مخالفت با کل یا بعض اجزای این نظریه، هر کس در این حوزه فعالیت می‌کند ناچار است اطراف و اکناف آن را بررسی و تدقیق کند. نظریه علم دینی هم نقص علم جدید را روشن می‌کند و هم پایه‌های علم دینی را مشخص می‌نماید. این نظریه سه پایه دارد: علم لزوماً مبانی فلسفی دارد، قوام و...

ملاصدرا، علم را در شمار صفات حقیقی ذات ­الاضافه دانسته و بر اساس اصل سنخیت، با شناخت صفت علم در انسان و رفع نواقص آن، همان معنا را در جهت کمال به خداوند نسبت داده است. یعنی همان گونه که در انسان، علم صفتی اضافی و نیازمند معلوم است، در خداوند نیز بر همین شاکله است؛ اما بدون جهات نقص. پس از پذیرش این مطلب، با توجّه به قواعدی چون «اتّحاد عاقل و معقول» و «بسیط الحقیقه کلّ الاشیاء»، صدرا دیدگاه خود درب...

صدق بدیهیات اولیه چیزی جز درک اتحاد موضوع و محمول این قضایا در مرتبه ی ذهنی و به تجربه درون ذهنی نیست و از همین جهت صدق آن ها به علم حضوری و تجربه درون ذهنی معلوم می شود. اما این تمام آنچیزی نیست که برای دستیابی به واقعیت عینی خارجی لازم است. زیرا همچنان این سوال باقی است که براساس چه شاهدی حکم به انطباق این احکام بر واقعیت عینی خارجی می کنید. پاسخ این است که این انتقال بواسطه ی قضایای وجدانی ک...

نظریه علم دینی آیت الله جوادی آملی یکی از جدی ترین نظریات حوزه معرفت و علمی است که در سال های اخیر بیان شده است. صرف نظر از موافقت یا مخالفت با کل یا بعض اجزای این نظریه، هر کس در این حوزه فعالیت می کند ناچار است اطراف و اکناف آن را بررسی و تدقیق کند. نظریه علم دینی هم نقص علم جدید را روشن می کند و هم پایه های علم دینی را مشخص می نماید. این نظریه سه پایه دارد: علم لزوماً مبانی فلسفی دارد، قوام و...

نظریه دانش ولایی، یکی از دیدگاه های موافقان علم دینی است که از سوی دفتر فرهنگستان علوم اسلامی ارائه شده است. این دفتر با بیان خاصی از چیستی علم و دین، به سه رویکرد روش شناختی، جامعه شناختی و هستی شناختی در باب علم دینی پرداخته است. در این منظر، علم دینی بدین معناست که ولایت الهی بر فرایند پیدایش علم در همه مراتبش حاکم شود. علم دینی در این جریان، مبتنی بر مبانی همچون فلسفة شدن و روش شناسی است. ...