چکیده: فلسفه ی معاصر آکنده از مباحثات و نظریات گوناگون درباره ی عقلانیت است، اما چیستی و مفهوم کلی عقلانیت، هم چنان مبهم است. بدون مشخصه سازیِ عمومیِ عقلانیت، دستیابی به معیاری کلی برای داوری بین تبیین های متعدد دشوار است. مقاله ی "مفاهیم مختلف عقلانیت" در چارچوبی فرامعرفت شناسانه، با هدف ابهام زدایی از مفهوم مرکزی دعاوی عقلانیت که تمایل به ایجاز دارند، نگاشته شده است. ریچارد فولی، نویسنده ی مقا...

مهدی رسول فینی-دکتر عبدالرحمن حسنی فر عقلانیت در معنای حاصل مصدری، امری فرهنگی است که می تواند اشکال متعدد داشته باشد. در جامعه اسلامی لازم است  به قرآن کریم به عنوان منبعی اصلی در تدوین چهارچوب های چنین عقلانیتی در حوزه های مختلف از جمله حوزه سیاست توجه شود.  در این تحقیق،  برای  استنطاق از آیات قرآن در  ترسیم مبانی و چهارچوب های عقلانیت سیاسی، روش پیشنهادی در  کتاب «روش تحقیق موضوعی در قرآن ک...

این جستار به تحلیل مفهوم تفسیر حقوقی می پردازد. اشاره شده است که تفسیر دارای دو معنای عام و خاص است. تفسیر در معنای عام عبارت از نظریه فهم است و این فهم هم طبیعت و جهان را شامل می شود و هم کشش های انسانی را در برمی گیرد. چشم انداز مذکور به این دیدگاه می انجامد که فهم موضوع همواره به کمک یک نظریه صورت می گیرد. به این تعبیر که ما به موجب یک دیدگاه یا لااقل در یک چشم انداز ویژه با موضوع شناخت مواج...

برخلاف فضاسازی‌های رسانه‌ای، اسناد رسمی ایالات متحده تصریح دارند که جمهوری اسلامی ایران یک بازیگر عقلانی است و این عقلانیت فرصتی برای اثرگذاری، در مناسبات با تهران، ایجاد می‌نماید. این درک راهبردی در کنار وضعیت «عدم اطمینان» در خاورمیانه در پی بیداری اسلامی از مبانی شکل‌دهنده نوع ابزارهای سیاست خارجی آمریکا در قبال ایران، ازجمله تحریم، بوده است. در پی انتخابات ریاست جمهوری و توافق هسته‌ای، واشن...

سیاستگذاری  در عرصه های اجتماعی جلوه گر عقلانیت و تلاش برای هدایت جامعه و سامان دهی مناسبات اجتماعی با مرجعیت کلان قدرت مستقر است. یکی از مهم ترین عرصه های سیاستگذاری  را می بایست مدیریت تنوعات اجتماعی از جمله تنوعات قومی دانست. نوشتار حاضر با مفروض گرفتن پیوستگی های هویت اقوام ایرانی به پرسش از چگونگی فرایند سیاستگذاری  قومی در ایران می پردازد. در این راستا، پس از چارچوب بندی مفهومی سیاستگذاری...

مسئلة عقلانیت علم، نیازمند بستری برای طرح چیستی عقلانیت است تا در چهارچوب مفهومی از عقلانیت، بتوان چگونگی عقلانیت ماجرای علم را به تصویر کشید. نگارنده در این مقاله تلاش می‌کند تا با استفاده از مفهوم عقلانیت هدف ـ وسیله نشان دهد که چگونه می‌توان چنین بستری را فراهم آورد. برای این کار می‌بایست علم را به‌ عنوان یک فرایند در نظر بگیریم که در آن با مفروض گرفتن اهدافی، می‌توان عقلانیت دست‌یابی به این...

سخن گفتن از مفاهیمی چون عقل و عقلانیت مانند بسیاری از مفاهیم دیگر ما را به وادی اختلاف­نظرهای اساسی که گاهی به تشتت منجر می­شوند می­کشاند. چنان­که مفهوم عقلانیت در اثر گذشت زمان، به­عنوان مفهومی تاریخی تلقی گردیده و تعابیر گوناگونی در مورد آن مطرح شده است و در بسیاری از سطوح به­کارگیری مفهوم عقلانیت توأم با گمراهی و ابهام در فهم معنی و مصداق آن بوده است. از سویی نکته قابل توجه این است که تعلیم ...

مفهوم «عقلانیت» از مفاهیم محوری و پرکاربرد در بسیاری از نظریه های مطرح در علوم اجتماعی به طور کلی، و علم اقتصاد به طور خاص است. اهمیت منطقی و روش شناختی این مفهوم از یک طرف و منازعات و مباحثات بسیار بر سر تعریف و جایگاه آن از طرف دیگر، دانشمندان و نظریه-پردازان زیادی را بر آن داشته است تا بخشی از فعالیت های تحقیقاتی خود را به این موضوع اختصاص دهند. حوزۀ بررسی و کاوش این مقاله دربارۀ مفهوم عقلان...

هدف: هدف از انجام این پژوهش، ارائة نظریة اسلامی پیشرفت تربیتی بر اساس تحلیل نظریات انسان‌شناختی علامه طباطبایی بود. روش: پژوهش حاضر با استفاده از روش حکمی- اجتهادی و مبتنی بر داده‌های کتابخانه‏ای، به دنبال کشف نظریة اسلامی پیشرفت تربیتی بود که همان تبیین علّی روابط میان مبانی انسان‌شناختی و اصول بایسته نظام تربیتی است. یافته‌ها: مبانی انسان‌شناختی علامه طباطبایی با بیان نظریة فطرت، ارادة آزاد ان...

عقل برای حل یا مهار بحران فردی و اجتماعی، ابزاری مطمئن تصور می­شود و عقلانیت ایجاد شده در پرتو آن مجموعه­ای از اقدامات را به هم پیوند می­زند. برخی از اندیشمندان فقط عقلانیت علمی یا برتری آن را پذیرفته­اند و برخی دیگر دامنه­ی عقلانیت را تا حدی گسترانیده­اند که عملکرد انسان در ساحت زندگی روزمره و یا ارزش‌گذاری­های اخلاقی را نیز در برمی­گیرد. در عقلانیت سیستمی هیچ عقلانیت هژمونیک یا مسلطی که داعیه...