هرچند ادبیات و فرهنگ تاجیکی همواره با تحولات و دگرگونی های بزرگ اجتماعی بوده، هرگز در هیچ مقطع تاریخی قدرت و توانایی اش را ازدست نداده است. سدۀ نوزدهم یکی از دوره های بسیار بااهمیت در تاریخ ادب و فرهنگ تاجیک است. شرایط خاص تاریخی حاکم بر این دوره سبب شده بود که تاجیکستان در شرایط سیاسی و اجتماعی دشواری به سر برد. در نیمۀ اول عصر نوزدهم ادبیات تاجیک در روند ادبی «دوزبانی» (ازبکی و تاجیکی) قرار د...

چکیده کتاب «مقالات شمس تبریزی» مجموعه سخنانِ شمس تبریزی است که توسط مولوی و مریدان او یادداشت شده و به همان صورتِ منقّح نشده به دست ما رسیده است. این کتاب، مجموعه ای از دیدگاههای بسیار ارزشمند شمس تبریزی در مسائل عرفانی، فلسفی، کلامی و ... است که به علّت پراکندگی مطالب و مشکلات آن، کمتر مورد توجّه محققان عرفان اسلامی قرار گرفته است. یکی از مواردی که در مقالاتِ شمس جالب توجّه به نظر می رسد، دیدگاهها...

در این مقاله به نوعی ساختارشکنی و سنت گریزی در مثنوی معنوی پرداخته شده و نویسنده، آن را با سایر آثار بزرگ ادبیات فارسی مقایسه کرده است. این مقوله معطوف است به نحوه‌ی شروع مثنوی که برخلاف دیگر آثار ادبی فارسی به جای اینکه سخن با نام خداوند، نعت رسول اکرم و سایر بزرگان دین آغاز شود در شکوائیه معروف از زبان نی، نهفته‌های روح انسان از جانب کسی بازگفته می‌شود که به والاترین تجربه‌های عرفانی دست یافت...

محقق ترمذی و شمس تبریزی هر دو از مشایخ سلسلۀ مولویه محسوب می­شوند که مهمترین اقدام عملی آن­ها تربیت اندیشمندی وارسته به نام مولانا جلال­الدیّن است. غور و تأمل در کتاب «معارف» «محقق ترمذی» و «مقالات» «شمس تبریزی» نشان می­دهد که این دو عارف وارسته علی­رغم اختلاف در روش سلوک و بعضی از تعالیم، در بسیاری از اصول عرفانی مانند «وحدت وجود»، «ولایت»، «ریاضت» و «چله­نشینی» نظرات مشابهی دارند. محقق ترمذی د...

شادی یکی از حالات درونی است که مطلوب همه­ی انسانهاست، اما دست یافتن به آن، و درک ارزش آن آسان نیست. شمس تبریزی، مراد و محبوب مولانا یکی از معدود عرفایی است که شادی را بسیار ستوده است و درباره­ی علل و انگیزه های آن، مطالب ارزشمندی در گفته های او آمده است.   تأثیر فراوان آموزه­های شمس تبریزی در افکار مولوی و نقش مولوی در سنت شعر عارفانه­ی فارسی ایجاب می­کرد که این موضوع به طور مستقل کاویده شود. ع...

رباعی از قالب های شناخته شده شعر فارسی است که بسیاری از سخن سرایان ایرانی و از آن جمله جلال الدین مولانا سرودن در این قالب را صدها بار تجربه کرده اند. مولانا از دیرباز با دو اثر برجسته خود، یعنی مثنوی و غزلیات شمس، در کانون توجه بسیاری از پژوهش گران ادبی بوده است و حال آن که جهان رباعیات او نیز مانند غزلیات و مثنوی، پر از تجربه های شاعرانه و هنرورزی هایی درنگ آمیز است. اما ارزش ادبی و هنری رباع...

پژوهش حاضر به منظور بررسی استعاره های مفهومی مرتبط با واژه "شمس" در غزلیات شمس مولانا بر مبنای نظریه استعاره مفهومی انجام شده است. هدف از انجام این پژوهش، دست یابی به نظام استعاری مفهوم "شمس" و درک نوع نگاه و اندیشه مولانا نسبت به این مفهوم است. به این منظور، تمام غزلیات مولانا مورد بررسی قرار گرفته و از میان ابیاتی که واژه "شمس" در آن ها بکار رفته بود، استعاره های مفهومی آن استخراج شدند. یافته...

غزلیات شمس تبریزی، اثر مولانا جلال الدین محمد بلخی را می توان در زمره ی عالی ترین نمونه های شعر فارسی به شمار آورد. مهم ترین ویژگی این غزل ها موسیقی بکر و بی تکلفی است که به شیوه های مختلف در تمام شعر منتشر می شود. کلمات چرخ زنان از نهان گاه جان شاعر به ظهور می رسند و در همان هیأتِ ناب بدوی، زمخت و تراش نخورده، در کنار هم نظام موسیقایی اثر را می سازند. در این نظام، موسیقی کناری یکی از چهار جلوه ...

این پایان نامه به عنوان تصحیح کتاب خاوران نامه محمدبن حسام الدین بن حسن بن شمس الدین محمد مشهور به ابن حسام خوسفی از شعرای حماسه سرای قرن نهم هجری قمری می باشد. تهیه و تدوین این رساله شامل سه قسمت به شرح زیر است : .1 پیش گفتار در باب شرح و حال، افکار و آثار ابن حسام، نیز معرفی مشخصات نسخه های موجود و توضیح در مورد روش کار تصحیح به عنوان روش انتقادی. .2 تصحیح متن کتاب خاوران نامه ابن حسام از روی...

یکی از پیچیده ترین مسائل فلسفی و کلامی، مسأله جبر است و اختیار. این مسأله هرگاه با مسائلی دیگر چون «جبر و تفویض»، «خیر و شر»، «حق و تکلیف» و نظایر آن ها گره بخورد، پیچیده تر می شود. مولانا در خلال مثنوی و دیوان شمس تبریزی این مسأله غامض را با چاشنی اندیشه چاره جوی و ذوق سرشار خود شکافته و هرچند پاسخی روشن برای آن نیافته، لیکن به تر از هر متکلمی در این عرصه پر تزاحم ظاهر شده است. این مقاله، نظری...