شعرای پارسی گو تا قرن دهم هجری همواره با گذراندن مقدمات علوم رایج در فرهنگ اسلامی به پرورش ذوق خود می پرداخته اند و این موضوع سبب آمده است که محقق ادبیات فارسی برای درک بهتر متون ادبی خود را از دانستن این علوم بی نیاز نداند. اما با سیطره ی خاندان صفوی بر ملت و سرزمین ایران و تغییر بسیاری از مولفه ها، شرایط شاعری هم دگرگون شد و بسیاری از باذوقان حوزه ی زبان فارسی بدون گذراندن و ممارست در علوم آن...

مقاله­ی حاضر پژوهشی در شعر بلند طغرای مشهدی از شاعران و نویسندگان قرن یازدهم هجری قمری است. این شعر که در قالب مسمّط مخمس در یکصد و سی و چهار بند آمده است، به یکی از آثار او به نام «اعتقادیه» تعلق دارد؛ اثری که نایاب است و در مجموعه­ی آثار طغرا و کلیات و رسائل او و در هیچ یک از تذکره ها و حتی تاریخ ادبیات ایران نیامده است. این شعر به طور کامل در نسخه­ی خطی مناقب علوی اثر میر حسین علی خان تالپور ...

وزن از عناصر اصلی شعر است. در ادبیات فارسی به علّت ماهیت ویژه ای که این عنصر دارد، با وجود سال ها تلاش شاعران نوپرداز و شعر سپیدسرا، هنوز به عنوان شاخص اصلی شعر قلمداد می شود. در میان قالب های سنتی، غزل به عنوان قالبی ثابت در هزارسال ادبیات فارسی، باتوجه به شکل ظاهری اش پیوندی تنگاتنگ با وزن وعروض دارد. این پیوند وقتی اهمیت بیش تر می یابد که فرض کنیم، جدا از ظاهر ثابت و محدود عروضی غزل در ادبیات...

مقالۀ حاضر نگاهی است بر زندگی و شعر میرزا علی‌رضا تجلی شیرازی (اردکانی)، از علما و شعرای نیمۀ دوم قرن یازدهم هجری و معرفی ده نسخۀ خطی از دو مثنوی معراج‌الخیال و وصف کشمیر، دیوان اشعار وی. این مقاله شامل مقدمه، پیشینۀ تحقیق، زندگی و روزگار تجلی، معرفی آثار، نسخ خطی، سبک شعری و ویژگی‌های آن، وزن شعر، قافیه و ردیف، شاعران هم‌‌عصر تجلی، و نتیجه‌گیری ‌است. این شاعر پ...

ملاعبدالرزاق لاهیجی معروف به فیاض از حکما و متکلمان قرن یازدهم و از شاگردان محبوب ملاصدرای شیرازی است. او از معدود دانشمندان و فلاسفه ای است که شعر را به طور جدی دنبال کرده است. کثرت تلمیحات خصوصاً تلمیحات عرفانی از ویژگی های غزل فیاض است و تقریباً همه نوع تلمیحی در دیوانش یافت می شود. فیاض با امکان بهره مندی از ذخیره ارزشمند ادب فارسی و مهارت در فلسفه و کلام و قدرت فوق العاده در به کارگیری اصطل...

سیّد حسین امتیاز علی خان خالص اصفهانی از شاعران اواخر قرن یازدهم و اوایل قرن دوازدهم است که در سال 1122 هـ.ق. در هندوستان وفات یافت. خالص مانند بسیاری از شاعران ایرانی برای دریافت صله راهی هندوستان شد. سبک شعر او هندی است اما زبان او از قرن دوازدهم کهنه­تر است. او نزدیک به دو هزار بیت شعر در قالب های غزل، غزل ناتمام، غزل مثنوی، قطعه، رباعی، مفرد و جز آن دارد. هنر و مهارت خالص بیشتر در سرودن غزل ...

تاسیس دولت صفوی از مهمترین رویدادهای تاریخی دهه اول قرن دهم ه. ق محسوب می شود که دستاورد مهم آن ایجاد دولتی مقتدر و متمرکز با مرزهای مشخص جغرافیایی بود. سیاست گزاران دولت جدید در راستای تحقق اهداف سلطه طلبانه شان در صدد حذف استقلال سیاسی حکومت های محلی برآمدند. اوضاع سیاسی و اجتماعی مازندران نیز در همین جهت، تحت الشعاع سیاستهای دولت مردان صفوی قرار گرفت و در طی این دوره فراز و نشیب های فراوانی ...

فصیحی هروی از شاعران نیمه اول قرن یازدهم هجری است.وی در سال 987 هجری قمری در بخارا به دنیا آمد و در سال 1049 در هرات درگذشت.وی از پیشروان سبک هندی بوده، در سرایش قصیده و غزل تحت تأثیر شاعران قرن ششم به بعد، بویژه انوری و خاقانی و سعدی و حافظ، است.شعر او در مجموع ساده و حالتی میانه سبک عراقی و هندی دارد.وی را، اگر چه در انواع شعر طبع آزمایی کرده است، باید از استادان غزلسرایی در دوره خود شمرد.غزل...

هنر، به مثابه روح زمانه و بازتاب نگاه خاص هنرمند به پیرامون خود، زبان وطرز بیان خاصی برای انعکاس دیدگاه خود دارد. ظهور هنرهای گوناگون با ساختاری مشترک در هر عصر، بازتاب نگاه و اندیشه ذهنی ساختاری مشابهی میان آفرینندگان و هنرمندان آن است. گرچه بن مایه هر کدام از هنرها از ادبیات تا موسیقی عناصر مجزا و خاصی برای ارائه می طلبد؛ گاه در میان هنرهای گوناگون یک دوره اجتماعی، میتوان ساختار و سبک مشابه و...

سیّد حسین امتیاز علی خان خالص اصفهانی از شاعران اواخر قرن یازدهم و اوایل قرن دوازدهم است که در سال 1122 هـ.ق. در هندوستان وفات یافت. خالص مانند بسیاری از شاعران ایرانی برای دریافت صله راهی هندوستان شد. سبک شعر او هندی است اما زبان او از قرن دوازدهم کهنه­تر است. او نزدیک به دو هزار بیت شعر در قالب‌های غزل، غزل ناتمام، غزل مثنوی، قطعه، رباعی، مفرد و جز آن دارد. هنر و مهارت خالص بیشتر در سرودن غزل ...