ادبیات متعهّد از قرن هجدهم میلادی در اروپا آغاز شد و علیه حکومت‌های جابرانه جنبش‌هایی را به وجود آورد. این نوع جنبش‌های مردمی که بعدها سراسر جهان را فرا گرفت، در نخستین سال‌های سدة بیستم منجر به قیام مشروطه در ایران شد. این نوع ادبیات، که در شعر پیشین ایران بی‌سابقه بود، در گیرودار مشروطه به طرزی شگرف، جامعة ایران را به جنبش درآورد و شعر و ادب فارسی را از رکود هزار ساله رهایی داد. این مقاله نگا...

این پژوهش، در پی آن است تا به‌جای آنکه اوزان شعر فارسی را بر مبنای قواعد عروضی بررسی کند، بر اساس آنچه فارسی‌زبانان می‌خوانند و درک می‌کنند، بسنجد. شناسایی هجاهای تکیه‌بر، از حوزۀ زبان‌شناسی و بررسی ریتمیک، از حوزۀ موسیقی، به این پژوهش کمک کرده است. با این فرضیه که میان قواعد عروضی شعر فارسی و نحوۀ خواندن آن توسط فارسی‌زبانان، تفاوت وجود دارد، تحقیق آغاز گردید. تعداد پنجاه بیت از شاعران سدة...

هدف از این پژوهش شناخت ارتباط جنسیت شاعر با گزینش نوع شعر است. پژوهش حاضر با طرح این پرسش شکل گرفت که آیا خلق انواع ادبی با جنسیتِ شاعر ارتباط دارد؟ در جست وجوی یافتن پاسخ علمی، کوشش شد تا این موضوع از چند زاویه بررسی شود و با تلفیقی از رویکرد روان شناسیِ جنسیت، نقد فمینیستی، و نقد ادبی رابطة ذهن و متن ادبی مشخص و تفاوت نوع شعر مردانه از شعرِ زنانه تشخیص داده شود. در این زمینه شاعران حماسی و آثار...

پروین اعتصامی از شاعران برجستة ایران در عصر مشروطه و رضاشاه است که با تکیه بر میراث ادبیّات کلاسیک فارسی، اشعار‌ی با مضامین اخلاقی و درون‌مایه‌های نو‌ظهور سیاسی و اجتماعی در حوزة ادبیّات رمانتیک پدید آورد.مکتب رمانتیسم، در پی تغییر ساختار سیاسی ـ اجتماعی کشورهای غربی در سدة هجدهم و افول کلاسیسیسم، تحت تأثیر اندیشه‌های روشنفکران عصر جدید اروپایی شکل گرفت و سپس در دیگر نقاط جهان و البتّه متناسب با ف...

از جمله شاعران توانمند سدة یازدهم هجری که علیرغم خلاقیت‌ها و ذوق شعری‌اش تقریباً گمنام مانده، سید علی­رضا پسر سید مساعد جبل عاملی متخلص به مهری و سید و مشهور به مهری عرب (تولد 1050هـ.ق. – وفات؟) است. نگارنده در این تحقیق بر آن است تا برای نخستین بار به معرفی نسخ خطّی دیوان این شاعر و بررسی و تحلیل عناصر و مؤلّفه‌های سبکی او بپردازد. بررسی­های به عمل آمده حاکی از آن است که مهری عرب شاعری تواناست که...

هدف از این پژوهش شناخت ارتباط جنسیت شاعر با گزینش نوع شعر است. پژوهش حاضر با طرح این پرسش شکل گرفت که آیا خلق انواع ادبی با جنسیتِ شاعر ارتباط دارد؟ در جست‌وجوی یافتن پاسخ علمی، کوشش شد تا این موضوع از چند زاویه بررسی شود و با تلفیقی از رویکرد روان‌شناسیِ جنسیت، نقد فمینیستی، و نقد ادبی رابطة ذهن و متن ادبی مشخص و تفاوت نوع شعر مردانه از شعرِ زنانه تشخیص داده شود. در این زمینه شاعران حماسی و آثار...

زیبایی­های محتوایی و ساختاری شعر جاهلی از دیرباز مورد توجه برخی پارسی سرایان بوده­است، تا آنجا که این شعرها، قرن­ها، مورد تقلید و اقتباس شاعران ایرانی قرار گرفته است. شاعران ایرانی در آغاز به همان سبک و شیوه­ شاعران جاهلی به سرودن مضمون‌های آن می­پرداختند تا این که با گسترش تصوف و عرفان اسلامی، توانستند معانی مادی و زمینی این اشعار را به معانی معنوی و عرفانی ارتقا دهند و آنها را به صورت تعبیرها...

ایهام یکی از شگردهای بلاغی پرکاربرد در شعر فارسی است. این تمهید هنری که در شعر شاعران قرن پنجم نمونه هایی دارد، در شعر شاعران قرن ششم و هفتم گسترش چشم گیری می یابد، و در شعر شاعران قرن هفتم و هشتم، در کنار آرایه هایی چون تناسب و استخدام و... به یکی از اساسی ترین شیوه های بیان شعری تبدیل می شود. هرکه اندکی در شگردهای شعری حافظ باریک شده باشد، می داند که ایهام (درگونه های متنوّع آن) از مهم ترین تم...

تنوع موضوعی از ابتدای شکل گیری ادب فارسی به اشکال گوناگون وجود داشته است و هرچه از آغازشعر فارسی می گذرد، بر وسعت و عمق آن افزوده شده است. در سده های هفتم و هشتم هیچ موضوع مهمی نیست که توجه شاعران را جلب نکرده باشد از توحید و نعت گرفته تا انتقاد اجتماعی و عشق در تمام ابعاد دنیوی و عرفانی آن. دیوان سیف فرغانی شاعر برجسته قرن هفتم و سالهای آغازین سده هشتم مشحون از موضوعات گوناگون شعری است به گون...

این مقاله به بررسی ارتباط اوزان شعر فارسی با محتوا و مضامین آن می‌پردازد. این که آیا وزن و محتوا در شعر فارسی با یکدیگر پیوندی تنگاتنگ دارند، از سؤال‎هایی است که برخی پژوهشگران، کوشیده‏ اند به آن پاسخ دهند. از منظر آنان، وزن‏ های اصلی شعر فارسی را می‏ توان بر اساس ارتباط با مضامین و مفاهیم طبقه‏ بندی کرد و اغلب شاعران بزرگ، دانسته یا نادانسته این تناسب را رعایت کرده‏ اند. از این رو، باتوجه به ض...