دیدگاه‌هاى گوناگون و دیدگاه علامه طباطبایى در تفسیر "المیزان" درباره زبان دین مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است.  هنگامى که واژه "زبان" به کار مى‌رود گاه به معناى لغت و لهجه است و گاه سخن گفتن در سطح فهم مخاطبان و گاه به معنى نظام‌مندى سخن متناسب با جهان‌بینى گوینده است. امّا در این مقال، زبان یعنى "تحقیق و مطالعه‌اى تحلیلى درباره کلمات کلیدى زبان به منظور شناسایى جهان‌بینى قومى". نویسنده به ن...

 چگونگى کاربرد روش تفسیر ترتیبى - موضوعى در "المیزان" است.  نویسنده، با گذرى بر پیشینه تاریخى تفسیر موضوعى و بالندگى آن در قرن چهاردهم و اشاره‌اى به روش‌هاى مختلف کاوشهاى موضوعى، به چگونگى استفاده علامه از شیوه تفسیر موضوعى پرداخته و گونه‌هاى مختلف تفسیر موضوعى را برمى‌شمرد: 1- موضوعى - مقایسه‌اى، 2- استقراء و جمع‌آورى آیات ذیل عنوان مورد بحث و 3- تفسیر ترتیبى - موضوعى. بنابراین، تجارب بشرى و ...

شناخت قلمرو کارآیى دین در زندگى فارغ از انگیزه‌هاى انسانى از نگاه علامه طباطبایى مورد بررسى و نقد قرار گرفته است.  نویسنده، با طرح پرسشهایى راجع به نقش و کارکرد دین در زندگى اجتماعى از ضرورت شناخت دو مقوله انسان و دین براى پاسخ به آن پرسشها سخن گفته است. سپس دیدگاه انسان شناختى علامه طباطبایى را در سه محور فطرت، عقل و سعادت مطرح نموده، به این نتیجه مى‌رسد که ویژگى فطرت آدمى عقل اوست و عقل به ت...

 شناسایى و بررسى پیش فرض‌ها و انتظارات مفسّران در تفاسیر قرن اخیر است. نویسنده، "هرمنوتیک" و "علم التفسیر" را معادل یکدیگر دانسته و پنج اصل را در کار تغییر متون کهن بر شمرده که عبارتند از: 1. پیش فهم‌ها یا اطلاعات پیشین مفسّر، 2. علایق و انتظارات مفسّر از متن مورد تفسیر، 3. تلاش مفسّر براى شناسایى فضاى تاریخى شکل‌گیرى متن، 4. شناخت مرکز معنایى متن و تفسیر مجموعه پیامها و معارف بر محور آن و 5. ترجمه...

در این مقاله به نقل آن بخش از مبانى علامه پرداخته شده که در توسعه فقه القرآن، نقش ایفا مى‏کند. با بررسى هر یک از مبانى، نقش آن در توسعه فقه القرآن به صورت مختصر بیان شده است. علامه به نقش یادشده، اشاره و یا تصریح نفرموده و مباحث مربوط به آیات الاحکام را به دانش فقه ارجاع داده است، اما توسعه فقه القرآن به عنوان دانشى بینارشته‏اى، نیازمند نگاه مستقل از فقه و تفسیر ترتیبى و تأسیس یا بازتعریف مبانى...

 برخى از پیش‌فهم‌هاى علامه طباطبایى در تفسیر المیزان مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است.  نویسنده در آغاز با طرح این پرسش که آیا فهم قرآن براى همه میسّر است و ظواهر براى همه حجت است یا خیر؟ نظریه علامه را در رابطه با آن مطرح مى‌کند و معتقد است که علامه به عنوان یک پیش‌فرض قرآن را براى همه قابل فهم مى‌داند. سپس به پیش‌فرض‌هاى دیگرى اشاره مى‌کند از قبیل: تمثیلى بودن بیان قرآن، تفاوت کلام الهى با ک...

بررسى نقش شناخت بنیادهاى فکرى علامه در تفسیرالمیزان در کشف نقاط قوت و ضعف روش به کار رفته در آن است. از یکى از مبانى فکرى علامه با عنوان »تفکیک حقایق از اعتباریات« سخن گفته و سپس از نقش این مبنا در مباحث مختلف تفسیرى بحث کرده است. مباحث یاد شده عبارتند از: یک - توحید در ابعاد گوناگون مثل مالکیت الهى که منشأ و پیدایش حقایقى در رابطه با ربوبیت الهى، قرب الهى، تسلّط و تصرف الهى، حضور الهى، اطاعت ال...

 انسان به عنوان موجود زنده نیازمند حرکت است و هر حرکتى را مقصد و غایتى باید. او موجودى است آگاه و آزاد. چنین موجودى براى زندگى به دنبال معنى و هدفى است که او را از ایستایى، رکود و سقوط رها ساخته و به خوشبختى برساند. امّا پس از تبیین و تعیین معنى و هدف، سبک زندگى نیز باید به گونه‏اى باشد که راه وصول به معنى و هدف را هموار و آسان سازد و با این حال، هماهنگ و مبتنى بر معناى زندگى باشد. نگاه مؤمنانه،...

 بررسى نقش شناخت بنیادهاى فکرى علامه در تفسیرالمیزان در کشف نقاط قوت و ضعف روش به کار رفته در آن است. از یکى از مبانى فکرى علامه با عنوان »تفکیک حقایق از اعتباریات« سخن گفته و سپس از نقش این مبنا در مباحث مختلف تفسیرى بحث کرده است. مباحث یاد شده عبارتند از: یک - توحید در ابعاد گوناگون مثل مالکیت الهى که منشأ و پیدایش حقایقى در رابطه با ربوبیت الهى، قرب الهى، تسلّط و تصرف الهى، حضور الهى، اطاعت ا...

 تأثیر المیزان بر پژوهشهاى دینى به ویژه پژوهشهاى شیعى - قرآنى مورد بررسى قرار گرفته است.  در کنار سایر ویژگى‌هاى بایسته تفسیر المیزان یکى از موفقیت‌هاى آن ورود به محافل فکرى، علمى و تأثیر گسترده آن بر پژوهشهاى دینى و حوزوى پس از خود است. از جمله مهم‌ترین این تأثیرها مى‌توان به موارد زیر اشاره کرد: پایه‌گذارى شیوه تفسیر قرآن به قرآن، پى نهادن روش تفسیر موضوعى، درآمیختن عقل و نقل در فهم معرفت دی...