این پژوهش راجع به مجموعه « سلام نوروزی » « یا صف سلام ناصرالدینشاه » اثر صنیعالملک، نقاش بزرگ دوره قاجار است که متشکل از 7 پرده کوچک و بزرگ بوده که به تناسب دیوارهای تالار نظامیه، نقاشی شده است که در آنها 68 صورت و شخصیت به تصویر کشیده شده است. این نقاشیها مجموعه جالبی از صورت رجال و بزرگان کشور، در آن روزگار به شمار میرود و از این حیث بسیار ارزشمند است. این تحقیق هم به صورت پژوهش کتابخانهای...

نهاد ها، سازمان ها و ساختار اداری هر جامعه از جمله آثار حیات اجتماعی و تمدنی آن جامعه محسوب می شوند؛ لذا تغییر و تحول این ساختار ها و سازمان ها از موضوعات اساسی در بررسی سوابق تاریخی و فرهنگی هر جامعه است. در این میان ساختار اداری ایران اگرچه در دوره های تاریخی در ظاهر از ویژگی ها و کارکردهای مشابهی برخوردار بوده است، اما بررسی ها نشان می دهد سازمان های اداری در دوره های گوناگون و حکومت های مخت...

در بررسی‌های تاریخ معاصر ایران در عهد قاجار، نقش زنان در عرصه‌های اجتماعی و هنری کمتر مطالعه شده است. دراین‌خصوص، در منابع دست‌اول مطلب چندانی ذکر نشده است، زیرا اکثر تاریخ‌نویسان همت خود را وقف شرح حوادث سیاسی یا شیوۀ زندگی شاهان و رجال ‌کرده و در لابه‌لای تألیفات خود به‌صورت پراکنده و غیرمستقیم به مسائل اجتماعی و هنری زنان اشاره ‌کرده‌اند. این مقاله، ضمن بررسی شرایط اجتماعی و زندگی زنان دربار...

عکاسی به‌صورت دائگروتیپی (انداختن عکس روی صفحه نقره‌ای) در سال 1839، هم‌زمان با سلطنت محمدشاه قاجار در پاریس عرضه شد. خبر این اختراع حدود چند ماه بعد به ایران رسید و رجال کشور مشتاق این هنر شدند. سه سال بعد در تهران دربار محمدشاه برای داشتن تجهیزات عکاسی ابراز تمایل کرد. روابط با فرانسه چندان مطلوب نبود و با انگلیس نیز نه‌چندان خوب به‌این‌ترتیب همسایه شمالی از فرصت استفاده کرد و یک دیپلمات را ت...

دوره قاجار، عصر اوجِ رواجِ القاب در ایران بوده است؛ دوره ای که بیش از نیمی از بزرگان، شاهزادگان، روحانیون، تجّار و حتی کارمندان اداری، دارای لقب بودند. اعطای القاب و دریافت آن به گونه ای بود که فرد با ارتقا درجه و یافتن منصب بالاتر یا شغلی مهم تر، به لقب مهم تری دست می یافت؛ چنان که میرزا یحیی خان برادر میرزا حسین خان سپهسالار ابتدا لقب معتمدالملک یافت و بعدها ملقب به مشیرالدوله شد. بدین ترتیب، هد...

تکیه معاون­الملک یکی از مهم­ترین تکایای ایران و بناهای شهر کرمانشاه در اواخر دورۀ قاجار است که در بافت قدیم شهر و محلۀ برزه­دماغ واقع شده است. کاشی­کاری تکیه، مضامین متعدد مذهبی، ملی، اساطیری، حماسی، مناظر طبیعی، گل و مرغ و هندسی را در بر می­گیرد. مهم­ترین هدف پژوهش حاضر، شناسایی منشأ نقوش کاشی­های فوق، علل شکل­گیری آنها در کنار هم و پی بردن به مضامین متنوع محلی، بومی و فرا محلی در آنهاست. روش ...

میرزامحبعلی­خان ناظم­الملک مرندی یکانلو، از اواخر دوره محمدشاه قاجار تا سال 1309 قمری به عنوان یکی از رجال وزارت امور خارجه، عهده­دار مسؤلیت­ بود. وی کار خود را با دستیاری و منشیگری میرزاجعفرخان مشیرالدوله آغاز کرد. همراه او به مأموریت عثمانی رفت. بعد از درگذشت میرزاجعفرخان، به عنوان رئیس کمیسیون سرحدی ایران و عثمانی، جانشین وی شد و در مدت چند دهه عهده­دار این مسئولیت بود. با وجود این، وی هنوز ...

یکی از نمود­های تغییر ساختار نظام دیوانی عصر قاجار در عهد ناصری، تکوین قواعد مربوط به اعطای نشان­های دولتی است. بروز این تغییر برآیند آشنایی با سازوکارهای انتظام امور اداری و سیاسی در غرب و ایده­های رجال اصلاح طلب بود. در این راستا کتابچه­ای با عنوان نشان­های دولت علیه نگاشته شد، تا دستورالعملی جهت ساماندهی اعطای نشان در دولت ناصری باشد. مقاله­ی حاضر با اتکا به فحوا و قواعد مطرح در کتابچه­ی مذک...

در این مقاله، نقش علیرضا خان عضدالملک در یک سال و اندی پس از فتح تهران بررسی می شود. از آن جا که این شخصیت، از رجال قدیمی دربار قاجار به شمار می رفت و از زمان ناصرالدین شاه دارای مناصب و مقامات متعدد بود، چرخش سیاسی و همکاری و نزدیک شدن وی به رهبران آزادیخواه نهضت مشروطه، جالب توجه است. این چرخش، باعث شد تا اغلب رهبران مشروطه خواه با هر نوع گرایش فکری، وی را به یکی از مهم ترین مناصب آن دوران (ن...