درباره این بیت از دیوان خواجه: «پیر گلرنگ من اندر حق ازرق‌پوشان / رُخصت خُبث نداد ارنه حکایتها بود» از دیرباز تاکنون تفاسیر و معانی متعدد و گوناگونی مطرح گردیده است. در این مقاله، ابتدا دیدگاههای متقدمان را در چهار گروه کلی دسته‌بندی کرده آنها را به-اختصار نقد و بررسی می‌کنیم. سپس، با این فرض که در روش‌شناسی شرح متون آنچه اهمیت دارد، به‌دست‌دادن گونه‌ای «پارادایم» یا انگاره هماهنگ برای فهم متن اس...

صوفی ستیزی ازجمله مضامین دیوان صائب است. در دیوان صائب، ابیات فراوانی وجود دارد که صائب درآنها به خرده گیری و ذمّ متزهّدان و صوفی نمایان پرداخته است. برای این منظور صائب صوفی، زاهد شیخ و فقیه را به بسیاری از صفات منفی منسوب می کند، یا بیان می کند که صوفی، زاهد، شیخ و فقیه به بسیاری از صفات مثبت جلوه ی منفی داده اند. صائب، زاهد را بی بهره ازعشق، عرفان، راستی، لطافت روحی و عبادت واقعی و او را شخصی ...

علامه سید حیدر آملی، در شمار اندک فیلسوفان و اندیشمندان مشهوری است که شرح زندگی علمی  سیاسی خویش و تفصیل آثار و تألیفات و ترتیب زمانی نگارش آنها را خود، به قلم آورده است. وی در سال 720 ه. ق در آمل به دنیا آمد و مدت سی سال تحصیلات خویش در منقول و معقول را در شهرهای آمل، خراسان، استرآباد و در نهایت اصفهان، ادامه داد. وی بعد از باز گشت از اصفهان می‏گوید: زمانی که از اصفهان به آمل باز گشتم، به خدمت...

حافظ شیرازی به عنوان شخصیّتی ادبی- عرفانی در جهان عرب مورد توجه ادیبان و شاعران فراوانی قرار گرفته است. استفاده از اصطلاحات عرفانی از قبیل عشق آسمانی، خرقه، می و ... در اشعار شاعران عرب زبان نشان‌دهنده نفوذ و تأثیر اندیشه حافظ در ادب عربی است. ابراهیم امین شواربی یکی از مترجمانی به حساب می‌آید که زمینه را برای آشنایی اعراب با دیوان حافظ فراهم...

‏خواجه عماد فقیه کرمانی _عارف و شاعر ایرانی ، از معاصران و ستایشگران آل مظفر بود. او در پی مرگ پدر و عمّ بود. ادارة خانقاهی راکه آن دو عارف بزرگ در کرمان برپاکرده بودند. برعهده گرفت. سپس از جانشین شیخ زین الدین کامویی _مرید شیخ شهاب الدین سهروردی - به در یافت خرقه نایل آمد. از آن پس،کردار وگفتار عماد بر محور خانقاه و خانقاهیان قرارگرفت. البته مواردی از گرایش های ملامتی در دیوانش دیده می شرود. عم...

سماع، اصطلاحی است که از زمان رشد عرفان در ایران در آثار صوفیانه درباره آن سخن گفته شده است.بسیاری از عارفان متشرع یا علاقه چندانی به سماع نشان نداده‌اند و یا برای آن شرایط سختی قایل شده‌اند.در مقابل، بسیاری از عارفان نیز سماع را وسیله‌ای برای جذب واردات قلبی از جانب محبوب دانسته و شرایط آن را ذکر کرده‌اند.از آغاز تا قرن پنجم(هـ ق) تفکر و رفتار صوفیانه در ذهنیت جامعه ایرانی در حال شکل‌گیری و نمو...

موضوع این رساله چنان که از نامش برمی آید، بررسی کلیات عرفان سنائی است . این رساله در یک مقدمه وچهار بخش تنظیم شده است . بخش آغازین آن به بررسی مبانی نظری عرفان سنائی می پردازد. در این بخش موضوعاتی از قبیل خداشناسی و توحید، هستی شناسی، انسان شناسی، دنیا و امورات دنیوی، علم و علم آموزی، اخلاقیات ، مرگ و زندگی اخروی، شریعت و پیوند آن با طریقت و برخی موضوعات عرفانی دیگر نظیر حالات عرفانی، پیر و مرش...

‏خواجه عماد فقیه کرمانی _عارف و شاعر ایرانی ، از معاصران و ستایشگران آل مظفر بود. او در پی مرگ پدر و عمّ بود. ادارة خانقاهی راکه آن دو عارف بزرگ در کرمان برپاکرده بودند. برعهده گرفت. سپس از جانشین شیخ زین الدین کامویی _مرید شیخ شهاب الدین سهروردی - به در یافت خرقه نایل آمد. از آن پس،کردار وگفتار عماد بر محور خانقاه و خانقاهیان قرارگرفت. البته مواردی از گرایش های ملامتی در دیوانش دیده می شرود. عم...

« شَد » میان بندی نمادین بوده که هنگام تشرف و پیوستن به سلک جماعات اهل فتوت، اصناف و برخی طریقت های صوفیه، در مراسمی آیینی و در مجلسی با حضور اعضای پیشین، به کمر فرد تازه وارد ومبتدی بسته می شده است؛ با برگزاری آیین شد، شخص به عضویت دائمی یا آزمایشی جماعات یادشدهدرمی آمد. این آیین که دست کم تا سده هفتم هجری پیشینه دارد، تا دوره حاضر – برای نمونه نزدبرخی سلسله های متصوفه- ادامه یافته است. شد، ا...

سلمان ساوجی از شاعران شهیر قرن هشتم هجری است که اشعارش تجلی‌گاه تفکرات مختلف اجتماعی، دینی و عرفانی است. او اگر چه به مدح ارباب قدرت پرداخته و در زمان خود از حرفۀ شاعری تمتعی تمام یافته، اما این خصیصه هیچ‌گاه باعث نشد بُعد معنوی زندگی خود را رها سازد. این جستار که مبتنی بر مطالعات کتابخانه‌ای است و با شیوۀ توصیفی‌ ـ تحلیلی انجام شده، به تحلیل و تفسیر مضامین رندانه و قلندرانه در غزلیات س...