تاریخ کهن ودیرپای حکمت وحکیمان نامدار ملل واقوام، بویژ ه یونان، از ابعاد مختلف ظرفیت بحث وتعمق وتحقیق وپژوهش دارد. یکی از آن ابعاد، ادعای پیامبر بودن آنان ویا دست کم منشأ وحیانی داشتن نظرها، ایده‌ها ودانشهای آنان است. در این مقاله، این موضوع با تکیه برآراء سهروردی وصدر المتأ لهین مورد بررسی شده است. آن هم از این جهت که به نظر می‌رسد این دو بزرگوار بیش از دیگران بدین موضوع پرداخته‌اند وتصریحات ...

پژوهش حاضر پس از ملاحظة تعاریف مختلف از نظریة مطابقت در صدق از ارسطو و حکیمان مسلمان تا منطق دانان جدید غرب، به طرح اشکالات عمده ترین چالش با آن یعنی شبهة دروغگو می پردازد. منطق دانان و حکیمان مسلمان از جمله تفتازانی، دوانی و صدر الدین دشتکی، راههای مختلفی در این مقام ارائه کرده اند. در میان منطق دانان غربی نیز راه حل راسل و نظریة مراتبی زبان آلفرد تارسکی از معروفترین راه حلهای معاصر برای حل شب...

قصیدۀ نخست دیوان ناصرخسرو قبادیانی مهم‌ترین سرودۀ فلسفی دیوان اوست. او در این چکامه برخی از بنیادی‌ترین اصول تفکر خود را مانند یکی از حکیمان اسماعیلی، گاه به شکل پرسش و گاه اخبار، به نظم آورده ‌است. اگرچه بر این قصیده شروحی نگاشته‌اند، هنوز می‌توان دربارۀ آن سخن گفت. روش شرح در این مقاله بر استناد به آثار منثور فلسفی خودِ حکیم استوار است. نخست ابیات و آنگاه شرح و تفسیر هر بیت در ذیل آن آورده ‌شد...

پند و اندرز در قالب سخنان کوتاه در ایران باستان بسیار مورد توجه بوده است. به دلایل گوناگونی اغلب آثار نوشته شده به زبان فارسی که بخش بزرگی از آن را پند و اندرز تشکیل می¬داده، از بین رفته است. اما خوشبختانه بسیاری از اندیشه¬های ایرانی از طریق ترجمه و اختلاط ایرانیان و عرب¬ها وارد فرهنگ عربی شده و محفوظ مانده¬اند. کتاب العقد الفرید از آن دسته منابع معتبر عربی است که بخش مهمی از حکمت¬های اخلاقی ای...

ابوالبرکات بغدادی قبل از بیان دیدگاه مختار خویش درباره مسئله چگونگی پیدایش کثیر از واحد، با نگاه تاریخی، نظریّه مشائیان را تبیین می‌کند و سپس به نقد دیدگاه حکیمان مشّایی می‌پردازد و در نهایت دیدگاه خویش را در طیّ چهار تقریر بیان می‌کند. در نقد و بررسی دیدگاه او نکات ذیل قابل‌طرح‌اند. او در بررسی دیدگاه مشائیان دچار خطای تاریخی شده است. میان دیدگاه او و برخی از متکلّمان مشابهت‌ها و اختلاف هایی دیده ...

متفکران مسلمان، به‌تأسی از حکیمان کلاسیک یونانی، در فلسفه سیاسی‌شان به «دوستی»به‌مثابه مفهومی فلسفی و سیاسی توجه کرده‌اند. بااین‌حال، توجه آن‌ها به این مقوله دارای نقاط ممیزه‌ای است که می‌تواند نشان‌دهنده تفاوت‌های تفکر اسلامی با تفکر یونانی باشد. این نقاط تمایز خود را بیش‌تر در کم‌اهمیت‌تردانستن این مقوله در چهارچوب تفکر سیاسی و بهره‌گیری از مفاهیم کمکی برای جای‌گیری آن در چهارچوب فلسفه سیاسی ...

تاریخ کهن ودیرپای حکمت وحکیمان نامدار ملل واقوام، بویژ ه یونان، از ابعاد مختلف ظرفیت بحث وتعمق وتحقیق وپژوهش دارد. یکی از آن ابعاد، ادعای پیامبر بودن آنان ویا دست کم منشأ وحیانی داشتن نظرها، ایده ها ودانشهای آنان است. در این مقاله، این موضوع با تکیه برآراء سهروردی وصدر المتأ لهین مورد بررسی شده است. آن هم از این جهت که به نظر می رسد این دو بزرگوار بیش از دیگران بدین موضوع پرداخته اند وتصریحات ...

جهان هستی از دیدگاه هنرمند مسلمان سرشار از نشانهها و آیات خداوندی است، رنگ ها از جمله تجلیهای خداوند در جهان هستی هستند و مبحث معنا شناسی آن ها مکاشفه ای است از صورت های گوناگون هستی در عالم مثالی که موجب اتصال انسان به حقیقتی ماورائی می گردد، این تجربه روحانی باری مذهبی بر عهده دارد که ریشه ی آن در معرفت شناسی تاویلی مرتبه های نور است. رنگ ها کدهای زیبایی شناسی عرفانی هستند و برترین مرجع د...

از جمله قواعد فلسفی در باب علیت، قاعده معروف «الواحد» است که با اصل سنخیت علت و معلول ارتباط تنگاتنگ دارد. در منظر بسیاری از حکیمان، این قاعده بدیهی تلقی شده، در عین این که از منظر برخی با اشکالها و پرسشهای جدی در خصوص قلمرو آن روبه رو شده است، از جمله اینکه: قاعده الواحد با فاعلیت و قدرت مطلقه الهی تعارض دارد، بهگونه ای که برخی علیت الهی را از شمول قاعده خارج کرده اند. این مقاله ضمن تبیین اصل ...