در این مقاله به صناعت حُسن تعلیل در شعر حافظ پرداخته می­شود. حسن تعلیل صناعتی است که در آن شاعر دلیلی ادعایی برای پدیده­ای می­آفریند یا بین دو پدیده رابطۀ علت و معلولیِ تخیّلی ایجاد می­کند. در شعر فارسی این صناعت از آغاز ظهور و نمود داشته است؛ به نحوی که به نظر برخی پژوهشگران ادبی از ویژگی­های خاصِ شعر فارسی است. حسن تعلیل بعد از ایهام، یکی از صناعت­های غالب در شعر حافظ است که به سبب تکرار و بسامد ...

یکی از برجسته ترین ویژگی های ادبی شعر حافظ «ایهام» است که شاعر به وسیلة آن توانسته کلام خود را از جذبه ای خاص برخوردار و رندانه ظرایف و طرایف را از هر مضمونی بیان کند و در عین حال خواننده را در گزینش بی نهایتی از معنا رها سازد. بنابراین توجه بیشتر مشتاقان شعر حافظ به بررسی این شگرد و سایر ترفندهای ادبی مرسوم در بلاغت عصرِ او معطوف شده است. شعر حافظ دارای جذبه هایی پنهانی است که او هنرمندانه آنها...

نظریة استعارة شناختی معتقد است که زبان عادی و زبان ادبی، از جهاتی در مفهوم سازی مفاهیم شبیه هم و از جهاتی متفاوتند. مقاله حاضر، در صدد پرداختن به خلاقیت های حافظ در تصور مفهوم عشق در چارچوب این نظریه است. مفهوم عشق در شعر حافظ به کمک راهبردها یا ابزارهای شناختی رایجی چون استعاره، تصویر، مجاز و جاندارپنداری مفهوم سازی می شود، اما به نظر می رسد حافظ شیوه های خلاقانه تری را در استعاره های شعری عشق...

زبان شعر، زبان تناقض است و این تناقض در هر دو ساحت صورت و معنی برای شعر اجتناب‌ناپذیر است.این جستار در پی آن است تا این گونه تنش‌های صوری- معنایی را در غزلیات حافظ مورد تحلیل قرار دهد.در بخش نخست مقاله، مختصری در باب پارادوکس و تعریف آن در شعر، آمده است.سپس در مورد ساخت تقابل‌های دوگانه در مکتب ساختار‌گرایی اندکی بحث شده است.در بخش سوم تضادها و تقابل‌های دوگانه در اشعار حافظ نشان داده شده و علا...

شعر فارسی ازجهت یگانگی شکل و معنا در زمان رودکی قالب اساسی خود را می یابد؛ اما ساخت هنری بیت شعر فارسی در عهد رودکی و هم زمانانش هنوز به استقلال کامل نرسیده است. از موقعیت دید نحوی نیز، بیت شعر ادبیات کلاسیک جمله ای دارای مضمون واحد است؛ بنابراین، بیت خردترین واحد شکل و مضمون شعر است. در شعر حافظ بیت نه تنها از لحاظ ریتم، آهنگ و نحو، بلکه ازنظر معنا هم در تناسب با ابیات دیگر شعر استقلال دارد. د...

در تاریخ مطالعات زبان و ادبیّات فارسی در غرب، یکی از برجسته ترین چهره های ادبی آمریکا رالف والدو امرسن (1882- 1803) است که علاقه اش به شعر و اندیشة شاعران ایرانی، موجب شد علاوه بر ارائة ترجمه از اشعار شاعران ایرانی به زبان انگلیسی، تحت تأثیر شعر فارسی و به خصوص غزلیّات حافظ، شعرهایی با گرایش های شرقی بسراید. افزون بر آن، امرسن مقاله ای با عنوان «دربارة شعر فارسی» نوشته است که اطلاع از محتوای آن...

در تاریخ مطالعات زبان و ادبیّات فارسی در غرب، یکی از برجسته ترین چهره های ادبی آمریکا رالف والدو امرسن (1882- 1803) است که علاقه اش به شعر و اندیشه شاعران ایرانی، موجب شد علاوه بر ارائه ترجمه از اشعار شاعران ایرانی به زبان انگلیسی، تحت تأثیر شعر فارسی و به خصوص غزلیّات حافظ، شعرهایی با گرایش های شرقی بسراید. افزون بر آن، امرسن مقاله ای با عنوان «درباره شعر فارسی» نوشته است که اطلاع از محتوای آن د...

کارناوال ها، جشن های عامیانه و عمومی هستند که در آن ها، طبقات اجتماعی واژگونه می شوند . دلقک ها، پادشاه؛ احمق ها ،خردمند ومقدّسین، مسخره می شوند . به این ترتیب،نسبی بودن همۀ ادعاها با طنزی شیرین به نمایش گذاشته می شود.میخائیل باختین، منتقد بزرگ قرن بیستم،نخستین بار،نظریۀ کارناوال گرایی را که زیر مجموعۀ فرهنگ عامه و طنز می شود، در ادبیات مطرح کرد.با این فرض که می توان خوانشی دیگر مبتنی بر نظریۀ ک...

بازتاب شعر و اندیشه ی حافظ در شعر بسیاری از شاعران بعد از او مشاهده می شود امّا این تأثیر پذیری در شعر همه ی  شاعران به یک حدّ و اندازه نیست. ولی با اطمینان و یقین می توان ادّعا و ثابت نمود که زیب النّساء از معدود شاعرانی است که تأثیر پذیری او از شعر حافظ در همه ی زمینه ها آشکار است. از جمله در غزل های فراوانی وزن، قافیه و ردیف غزل هایش با غزل های حافظ هماهنگی دارد. از نظر واژگان و ترکیبات نیز گاهی...

           هدف مقاله ی حاضر، آن است که با استفاده از نظریه ی روایت شناسی و با تأکید بر روایت شنو، نشان دهد، شعر حافظ در کلیّت خویش، چونان یک اثر روایی است که در آن با بیانِ غیرِ خطّی رخدادهای راستینی از زندگی بشری مواجهیم؛ رخدادهای مکرّری چون جدال ناتمام رند و صوفی، عهد الست، پذیرش بار امانت الهی و اتّفاقات متعاقب آن و...که همگی  با صراحت و قدرت، در بسترِ زمانِ دوری ، آشکار شده است.در این مقاله، نخست ب...