آیه نور، به دلیل ساختار تمثیلی اش، همواره یکی از پر رمز و رازترین آیات قرآن شناخته شده است. از این رو، عرفای بسیاری سعی کرده اند، ساختار پیچیده و مفاهیم عمیق آن را رمزگشایی کنند. در این موضوع آثار شیخ عزیزالدین محمّد نسفی، عارف بزرگ قرن هفتم، از برجسته ترین متونی است که می تواند به عنوان منبعی غنی و سودمند ما را در به دست آوردن سیر تأویلی این آیه و رمزگشایی های فلسفی و صوفیانه آن یاری رساند. نسف...

در گیتا که از مهمترین کتابهای دینی هند است، برای نخستین بار به خدای متشخص (personal) در قالب یا تجسد کریشنه اشاره می رود. کریشنه خدای متجلی است. خدای گیتا واحد و متعال است. خداوند دارای دو حال بی صفات (نیرگونه) و با صفات (سه گونه) است. در این کتاب مقدس هندوان به بحث دربارة وحدت وجود نیز پرداخته شده و گفته شده است که بهگودگیتا به آن خدای انتزاعی و عقلانی مورد اعتقاد اوپانیشاد چندان عنایتی ندارد،...

کهن‌ترین بازمانده‌های نوشتاری در هند مربوط به آریایی‌های وده‌ای است. نخستین بار در این آثار آموزۀ سمساره مطرح می‌شود. آریایی‌ها در رویارویی با بومیان، در طول زمان، برخی درونمایه‌های دینی آنان را گرفتند و با باورهای خود هماهنگ کردند که در این میان آموزه‌های فروهر، هم‌تباری یا توتمیسم (هم‌تباری انسان – گیاه) و تجلیل نیاکان بیشترین سهم را داشته‌اند. این آموزه‌ها وقتی در روند کوچ به دیار هند می‌رسد...

این نوشتار به بررسی آرای میرچا الیاده دربارة هستی می‏پردازد. الیاده، که با روش هرمنوتیک تاریخی- دینی به کشف معانی و تأویل پیام¬های پنهان اسطوره¬ها، آیین¬ها و نُمادها می¬پردازد، پرسش از هستی را، پرسشی راستین و اساسی انسان می¬داند. هر دینی، حتی در ابتدایی¬ترین صورتش، یک هستی¬شناسی است. الیاده انسان¬ها را به لحاظ نگرش به هستی به دو دسته تقسیم می¬کند: انسان جوامع سنتی که قطعاً انسان دین¬ورز است و انس...

حروفیه یکی از فرقه‌های تأویل‌محور پس از حمله مغول است که پیروان آن، شیوة تأویل را از اسماعیلیه آموخته بودند. حروفیان خودشان را اهل تأویل و اهل باطن می‌نامیدند. آنان انسان‌گرایانی بودند که همه چیز را به نفع انسان تأویل می‌کردند. نسیمی داناترین متفکر و موفق‌ترین شاعر این فرقه است که توانسته است اندیشه‌های آنان را به خوبی در قالب شعر بیان کند. عرفان حروفیان و نسیمی مبتنی بر یک رکن اساسی است و آن، ...