یکی از انواع ادبی معروف و گسترده در زبان فارسی، ادبیّات غنایی است. دوره­ی کمال اشعار غنایی نیز در زبان فارسی از قرن چهارم آغاز گردیده است. در ادب پارسی در کنار قالب غزل، برای بیان مضامین غنایی و عاشقانه، استفاده از مثنوی های عاشقانه نیز رواج دارد. اصولاً داستان سرایی از انواعی است که بسیار زود در شعر فارسی مورد توجّه قرار گرفته است. عنصری در قرن پنجم چند داستان و از جمله«وامق و عذرا» را به نظم کشی...

واژگان هر ترکیب باید قرینه ها و تناسب های خاصّی برای هم نشینی داشته باشند تا توسّط شبکه های خیال به یکدیگر متّصل شوند؛ به همین دلیل، با وجود دیرینگی ارتباط برخی واژه ها در زبان و ادبیّات فارسی، در مواردی این پیوند به شکل گیری ترکیبی منجر نشده یا اگر هم ترکیبی شکل گرفته است، قرن ها به طول انجامیده است. در این تحقیق تلاش شده است، با مروری بر ارتباط دو واژه موج و گوهر در شعر فارسی، روند تاریخی شکل گیر...

فرهنگ اصطلاحات و عبارات رایج فارسی (فارسی – انگلیسی)، تألیف استاد دکتر محمدرضا باطنی با دستیاری زهرا احمدی‌نیا در سال 1392 توسط انتشارات فرهنگ معاصر در 1089 صفحه به چاپ رسیده است. در زبان انگلیسی فرهنگ‌های متعددی وجود دارند که مدخل‌های آنها به شرح اصطلاحات و ترکیبات زبان اختصاص دارد. فرهنگ اصطلاحات کالینز کوبیلد[1]، فرهنگ اصطلاحات کمبریج[2] و فرهنگ اصطلاحات امریکن هریتیج[3]نمونه‌هایی از این‌گون...

هدف پژوهش حاضر بررسی ساخت ترکیبات نام‌اندام «دل» به عنوان یکی از نام‌اندام‌های فعال زبان فارسی است که در چارچوب صرف ساختی بوی (2010) به تحلیل الگوی واژه‌سازی ]دل-[X می‌پردازد و می‌کوشد تنوعات معنایی، عمومی‌ترین طرحواره ساختی ناظر بر عملکرد این الگوی واژه‌سازی، انشعابات حاصل و نیز ساختار سلسله‌مراتبی آن را در واژگان گویشوران فارسی مورد بررسی قرار دهد. روش پژوهش توصیفی-تحلیلی است و داده‌ها شامل 7...

یکی از اشکالات عمده­ای که بر فرهنگ­نویسانِ شبه قاره هند وارد است، لغت­سازی و ترکیب­سازی­های ناروا است. پیدایش شماری از لغات و ترکیبات ساختگی در این فرهنگ­ها معلول بدخوانی و تصحیف­خوانیِ واژه­ها و ترکیبات دیوان شاعرانی همانند خاقانی است. البته برخی از این واژه­ها و ترکیبات ساختگی از شروحی که بر آثار خاقانی و نظامی و انوری نوشته شده، وارد فرهنگ­های فارسی شده است. از آنجا که یکی از منابع مهمّ لغت‌نام...

با اینکه تقریباً همه صاحب نظران معتقدند که در زبان فارسی افعال مرکب نسبت به افعال ساده از تعداد و زایایی بسیار بیشتری برخوردارند، ولی در این میان، به آن دسته از افعال که با همکردهای مرکبی مانند قرار دادن، قرار گرفتن، وارد کردن، به عمل آوردن و مواردی از این دست می‌آیند، توجه چندانی نشده است؛ بر همین اساس در این نوشته به توصیف و بررسی ترکیباتی پرداخته شده است که با همگردهای مرکب قرار دادن و قرار گ...

هدف پژوهش حاضر، بررسی ساخت ترکیب‌های نام‌اندام «سر»، به عنوان یکی از فعال‌ترین نام‌اندام‌های زبان فارسی است- تا در چارچوب صرف ساختی (Booij, 2010) به تحلیل الگوی واژه‌سازی ]سر-[X پرداخته شود. همپنین این مقاله می‌کوشد تنوع‌های معنایی، عمومی‌ترین طرح‌واره ساختی ناظر بر عملکرد این الگوی واژه‌سازی، انشعابات حاصل و نیز ساختار سلسله‌مراتبی آن را در واژگان گویشوران زبان فارسی بر اساس داده­های همزمانی و...

کاربرد آیات قرآن در متون زبان فارسی، خصوصاً متون عرفانی بسیار چشم‌گیر است و یکی از منابع اصلی الهام نویسندگان بوده است. عبهرالعاشقین یکی از متون عرفانی قرن شش با محتوای منحصربه‌فرد، یعنی بررسی رابطه عشق ربانی و انسانی است. هدف از پژوهش حاضر بررسی پیوند آیات قرآن و دستور زبان فارسی در این اثر است. برای این منظور کلیه آیات به‌کاررفته در متن به‌دقت استخراج شد و جایگاه هر آیه در سطوح نقش‌ها و ترکیبا...