بحث از آیات و سور مکی و مدنی قرآن کریم همواره در آثار و نگاشته های تاریخ و علوم قرآن مورد توجه قرآن پژوهان واقع گردیده است. محققان علوم قرآن با استناد به روایات صحابه و مقایسه ی آنها با ملاکها و معیارهایی که خود با تفکر و تتبع در آیات قرآنکریم به دست آوردهاند، به تقسیم بندی آیات قرآنکریم به مکی و مدنی پرداخته و برای هر دسته ویژگیها و خصوصیاتی را بر شمردهاند. افزون بر قرآنپژوهان مسلمان، خاورشناس...

  واقع‌گرایی اخلاقی از مهم‌ترین مباحث مطرح در فرااخلاق است که نقدهای بسیاری را در پی داشته است. در این میان مهم‌ترین نقد از آن جان مکی است. از نظر مکی، واقع‌گرایی اخلاقی فهم ما را دچار خطا می‌کند. زیرا خاصه‌های اخلاقی برگرفته از احساسات و عواطف ما هستند و به واقع ارجاع داده نمی‌شوند. از همین رو نمی‌توانند تبیینی علی داشته باشند و در نتیجه غیرمعرفت‌بخش‌اند. بنابراین هرگونه داوری دربارۀ احکام اخل...

تعیین ترتیب و زمان نزول سوره‌ها ازجمله مباحث پرسابقه در تفسیر و علوم قرآن است. مسأله مهم در این زمینه، جایگاه سوره «مطففین» است که یا به عنوان آخرین سوره مکی یا اولین سوره مدنی محسوب می‌شود. بر اساس ادله نقلی و اجتهادی مورد استناد در تاریخ‌گذاری سوره‌های قرآن، ملاحظه می‌شود اغلب روایات موثق در ترتیب نزول، بیانگر نزول سوره «مطففین» پس از «عنکبوت» در پایان سور مکی است. همچنین باتوجه به تاریخ هجرت...

چکیده: به آیات مدنی در سور مکی و آیات مکی در سور مدنی اصطلاحاً «آیات مستثنی» گفته می­شود. از جمله سوره­های قرآنی که گفته شده دارای آیات مستثنی هستند، سوره­های مکی انعام و اسراء. امّا این سخن تا چه اندازه ای صحیح است؟ برخی با توجه به روایات ضعیف و نادرستی این آیات را استثنا کرده­اند که در این تحقیق سعی می­شود این روایات بررسی شوند. در این مقاله با استفاده از ادله و شواهد درون متنی و برون متنی،...

قرآن کریم صد و چهارده سوره دارد. طبق آماری که از روایات ترتیب نزول سوره‏ها به دست آمده است، هشتاد و شش سوره مکی و بیست و هشت سوره مدنی است. در اینکه به چه سوره‏ای مکی و به چه سوره‏ای مدنی گفته می‏شود، اختلاف نظر است. معیار زمان، معیار مکان، معیار خطاب و محتوا و معیار سماع و نص، از جمله معیارهایی است که توسط پژوهشگران علوم قرآنی مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. در این مکتوب معیار زمان مورد پذیرش...

چکیده: دروزه از مفسران معاصری است که تفسیر خود را براساس ترتیب نزول قرآن سامان داده است. از جمله دلایل او در تنظیم چنین تفسیری، فهم بهتر تفسیر قرآن براساس فرآیند نزول تاریخی قرآن است. دروزه شیوه ی امام علی- علیه السلام- را در جمع آیات قرآن پس از رحلت پیامبر گرامی اسلام- صلی الله علیه وآله- به عنوان پشتوانه چنین نگاهی در تفسیر قرآن به شمار آورده است. اهتمام به سیاق آیات و تقسیم سوره های قرآن به ...

تاریخ گذاری سوره های قرآن کریم در شناخت درست آن ها و برگزیدن اقوال و آراء صحیح و ردّ سخنان ناصواب، بس مؤثر است. این امر خود بر شناختی دیگر استوار است که آن تعیین مکی یا مدنی بودن یک سوره است. علم مکی و مدنی، بسیاری از سوره های قرآن را بدون اختلاف مکی برمی شمرد و تعدادی کم تری را بدون هیچ سخن دگرسان، مدنی می داند ولی در خصوص اندک سوره هایی، اختلاف در مکی یا مدنی بودن را نشان می دهد. سوره عادیات، ...

سوره حج در زمره سوره هایی قرار دارد که محققان درباره زمان نزول و مکی یا مدنی بودن آن اختلاف دارند. پیدایش این اختلاف، متأثر از مطالب سوره و روایات ترتیب نزول است. با این همه، بیشتر روایات ترتیب نزول به نزول سوره حج در مدینه دلالت دارند. در این میان، قول مشهور مفسران، مکی بودن و قول جمهور آنان، آمیخته ای از مکی و مدنی بودن را نشان می دهد؛ چنان که بیشتر روایات سبب نزول، بر مدنی بودن تأکید می کنند...

علوم قرآنی به مثابه ی دانش های مقدماتی قرآن محسوب شده که در خدمت فهم بهتر قرآن است. از دیرباز در خصوص مصادیق علوم قرآنی مباحث و نظریاتی توسط قرآن پژوهان مطرح شده است. ناسخ و منسوخ، محکم و متشابه، مطلق و مقید، حقیقت و مجاز، اسباب النزول، مکی و مدنی و ... از زمره این مصادیق اند که در خلال تفاسیر قرآن و یا به صورت تک نگاری، موضوع پژوهش مفسران و عالمان عرصه قرآن شناسی قرار گرفته است. از این میان، د...

تاریخ‌گذاری سوره‌های قرآن کریم در شناخت درست آن‌ها و برگزیدن اقوال و آراء صحیح و ردّ سخنان ناصواب، بس مؤثر است. این امر خود بر شناختی دیگر استوار است که آن تعیین مکی یا مدنی بودن یک سوره است. علم مکی و مدنی، بسیاری از سوره‌های قرآن را بدون اختلاف مکی برمی‌شمرد و تعدادی کم‌تری را بدون هیچ سخن دگرسان، مدنی می‌داند ولی در خصوص اندک سوره‌هایی، اختلاف در مکی یا مدنی بودن را نشان می‌دهد. سوره عادیات، ...