واژگان تاریخی همانند تاریخ بشر سرگذشت پرفرازونشیبی را پشت سر می گذارند و سرانجام، در هر حوزه تخصصی معانی و اطلاقات ویژه خود را می یابند. بسیاری از واژگان در حوزه تاریخ سیاسی ـ اجتماعی، بار معنایی و اجتماعی خاص خود را یافته، مجموعه آنها اصطلاحات دیوانی و اداری دوره های مختلف تاریخ ایران را پدید می آورد.   در این مقاله، لزوم گردآوری و شرح اصطلاحات دیوانی و اداری و تغییر معنایی این دسته از اصطلاحا...

عروض علمی است که شعر صحیح از ناصحیح به وسیله آن شناخته می شود. موضوع علم عروض تفاعیل عروضی می باشد که معیاری است برای شناخت بحور شعری و تشخیص اوزان شعر و عوارضی که بر آنها وارد می شود. واضع علم عروض خلیل بن احمد فراهیدی است که پانزده بحرکشف کرد. پس از او اخفش اوسط یک بحر بر آنها افزود. این شانزده بحر تاکنون برای سنجش اشعار عرب به قؤت خود باقی است. تغییراتی که بر تفعیله های عروضی وارد می شود بر...

نگارنده در مقالة حاضر، کوشیده است تا نشان دهد قریب به تمام نو آوریهای عروضی دردهه های اخیر، مرهون کشفیات خواجه نصیر در کتاب بی نظیر او ـ معیار الاشعار ـ است .برای اثبات این مدعا، نگارنده با برشمردن مسائل مهم عروضی، به طرح دیدگاههای خواجهنصیر و مقایسة او با شمس قیس و محققان متأخر می پردازد .

در بررسی شعر نو لازم است وزن آن هم که در مطالعات سبکشناسی اهمیت بسزایی دارد مورد پژوهش قرار گیرد.در این پایان نامه همه ی سروده های نیمایی نیما و شاملو و اخوان و سپهری و فرخزاد به صورت سطر به سطر بررسی شد و تفاوتهای عروضی ایان مشخص گردید.این تفاوتها در اثر متفاوت بودن میزان آگاهی شاعران از اصول عروض یا پایبندی ایشان بدان پدید آمده است.بررسی ایراد های عروضی نوپردازان از مهمترین بخشهای رساله ی حاض...

این مقاله به بررسی شیوه‌های قدیم بیان زحافات در کتاب‌های عروضی و ارائۀ روشی نو و علمی برای آن می‌پردازد. زحافات یا تغییراتِ احیاناً جزئی و جایزی که در افاعیل عروضی رخ می­دهند، در عروض سنتی و جدید کاربرد ویژه­ای دارند. این زحافات در کتب متقدّمان و معاصران به شیوه­های تقریباً مختلفی دسته­بندی شده­است، امّا شیوه رایج و مرسوم بیشتر کتاب‌های عروضی آن بوده است که زحاف­های هر بحری در زیر آن ذکر شود. این رو...

از آنجا که وزن شعر فارسی همانند شعر عربی بر اساس کمیت هجا استوار است، علمای عروض فارسی چنین پنداشته اند که در عروض فارسی مانند عروض عربی، ارکان عروضی باید بر اساس قواعد سبب و وتد تعیین و تنظیم شود. این تصور نادرست از آنجا ناشی شده است که علمای عروض فارسی کلمات بسیاری در زبان فارسی یافته اند که منطبق بر اسباب و اوتاد بوده است. در حالی که سبب و وتد در عروض عربی دلالت عروضی دارد و بسیاری از قواعد ...

این پایان نامه ، ترجمه و تحقیق کتاب الفاظ الحضاره فی القرن الرابع الهجری نوشته دکتر رجب عبدالجواد ابراهیم در زمینه بررسی و شرح و توضیح اصطلاحات موجود در کتاب مروج الذهب مسعودی است . نویسنده پس از استخراج این اصطلاحات،آنها را در سه باب اصطلاحات سیاسی ، اقتصادی و اجتماعی بررسی کرده است. او هر باب را به چند فصل، و هر فصل را به بخش های کوچک تر تقسیم کرده است. آنگاه ضمن بررسی هر مدخل از دو نگاه لغوی...

در میان عروض‌دانان قدیم و جدید فارسی، هیچ‌کس به اندازۀ ابوالحسن نجفی دغدغۀ طبقه‌بندی وزن‌های شعر فارسی نداشته است. نجفی همچنین کوشیده است تا معیاری برای تشخیص وزن مطبوع از وزن نامطبوع بیابد. او وزن‌های مطبوع را دو دسته می‌داند: وزن‌های متفق‌الارکان (xx) و وزن‌های متناوب‌الارکان (xy). نجفی برای دستۀ نخست کوشیده است رکن‌های عروضی را سامان دهد که تکرار هرکدام از آن‌ها به استخراج یک خانوادۀ وزنی من...

نگارنده در مقالة حاضر، کوشیده است تا نشان دهد قریب به تمام نو آوریهای عروضی دردهه های اخیر، مرهون کشفیات خواجه نصیر در کتاب بی نظیر او ـ معیار الاشعار ـ است .برای اثبات این مدعا، نگارنده با برشمردن مسائل مهم عروضی، به طرح دیدگاههای خواجهنصیر و مقایسة او با شمس قیس و محققان متأخر می پردازد .