در لایة پنهانی اسطورة زال و رودابه، مانند اساطیر هم­سان مصری و ایرانی آن، بیانی نمادین نهفته است. زال و سیمرغ، معادل خورشیدند و نماد خدا- قهرمان غول­آسا. رودابه مظهر ایزدان مرتبط با آب و ماه و نماد ناخودآگاهی و بی­تمایزی اولیه است. هر سه شخصیت، مانند نمونه­های ازلی­شان جاودانه می­شوند. اسطورة زال و رودابه سرشار از دوگانگی­هایی است که میل به اتحاد و تعالی دارند و برای نمونه، می­توان از استحال...

این مقاله نشان می دهد که اسطورة مهر به عنوان یکی از عناصر مهم خیال شاعرانه می تواند زمینه های ساخت تصاویر بلاغی، استعاری و تشبیهی را برای شاعر فراهم نماید. نویسنده کوشیده است روایت های اساطیری مهر را با مصادیق هنری آن در شاهنامه تطبیق دهد. مهر در شاهنامه صورت خیال شاعرانه و رنگ ادبی و اعتلای هنری و زیباشناختی یافته است. سایه روشن های سنّت پرستش و ستایش مهر و آیین میتراییسم و آراسته شدن مهر به او...

پژوهش حاضر می‎کوشد با روش بررسی متن ادبی و تحلیل محتوای آن، چگونگی حضور اسطورة گیلگمش و شیوه‎های فراخوانی و به کارگیری آن شخصیت را در سرودة‎ «مرثیّه إلی عائشه» از «عبدالوهاب البیاتی» (1926-1999) مورد بررسی و نقد قرار دهد؛ زیرا این شاعر کوشیده برای اصالت‌بخشی به سروده و پوشیده‎تر و ادبی‎تر کردن متن، با بهره‎گیری از شگرد نقاب، بیانی نمادین و سمبولیک داشته باشد و از رهگذر اسطورة گیلگمش و انکیدو مرا...

چکیده تکیه بر فرّ ایزدی و اعتقاد به شاهِ آرمانی در فرهنگ و ادبیات و اساطیر ایرانی، اندیشه‌ای دیرین و پنداری باسابقه است. فرّ به‌عنوان یک اسطورة ریشه‌دار و عمیق حداقل دو نقش اساسی بر عهده داشت؛ نخست اینکه نظام موروثی پادشاهی را توجیه می‌کرد و دیگر آنکه با پیوند قدرت پادشاه به قدرت و ارادة الهی به آن جنبة معنوی و دینی می‌بخشید. در اوستا و متن‌های پهلوی و به تبع آنها در شاهنامه ردّ پای این اسطوره به‌...

چکیده ترکیب «پری مار» در ادبیّات منظوم فارسی، برای اوّلین بار در «حدیقة الحقیقة و شریعة الطریقة» سنایی غزنوی دیده می‌شود و بعد از وی، این ترکیب را فقط خاقانی شروانی به کار برده است. در متون منظوم دیگر، اثر و نشانی از آن نیست. در ادبیّات منثور فارسی نیز، این ترکیب به صورت «مارپری» در «داراب نامة» طرسوسی آمده است. با بررسی این ترکیب، می‌توان به همانندی‌های آن با اسطورة «گرگن مدوزا» از اساطیر کهن یو...

زندگی آدمی با اسطوره و آیین عجین شده است؛ اشتراک در مفاهیمی چون رنج، شادی، جنگ، صلح، عشق و سایر عواطف، روزنه‌ای به سوی یک حس مشترک می‌گشاید که دلیلی برای روی آوردن انسان‌های تنها، به جمع می‌شود و به اسطوره و آیین آن‌ها معنا می‌بخشد. خون، بخشی از وجود زیستی آدمی و حیات سیال اوست که از پیکر فرد فراتر رفته، به میان افراد رسیده، بخشی از حس مشترک آدمیان را تشکیل داده و به نوبة خود منشأ بسیاری از اسط...

چکیده «رسالة الغفران» اثر أبوالعلاء معرّی ادیب نامدار عرب، شرح سفری خیالی به جهان دیگر است. ابن قارح، قهرمان این سفرنامه که به بهشت راه یافته، به باغ میوه ای راهنمایی می شود که با چیدن و شکافتن میوه های درختان باغ، دختران پریچهره از دل آن زاده می شوند. این صحنه یادآور «دختر نارنج» در قصّة عامیانة «دختر نارنج و ترنج» است که در آن شاهزادة عاشق، نارنج را چیده و می شکافد و دختر زیبارو از آن بیرون می ...

منطقة سیمره (شهرستان دره شهر) باوجود ارتفاعات کبیرکوه، از گذشته­های دور تا کنون یکی از منابع غنی برای زیستن و تداوم حیات ساکنان بوده است. آثار فراوان برجای مانده از دوران مختلف تاریخی و فرهنگی گذشتگان، سندی بسیار محکم برای اثبات چنین ادعایی است. نگارندگان که برای بررسی آثار برجای مانده از دورة ساسانیان به تنگة بهرام چوبین رفته بودند، متوجه نگاره های صخره­ای برجای مانده­ای در این مکان شدند که قد...

الگوی باروری به اندیشۀ حیات ادواری (تناسخ ارواح) و ازسرگرفتن زندگی اشاره دارد و مبنای آن قربانی­شدن یک ایزد یا ایزدبانو، یک شخص یا یک حیوان برای حیات ­بخشیدن به موجودی دیگر است. جیمز فریزر، اسطورۀ باروری را کلید همۀ نظام­های اسطوره­ای می­داند و معتقد است همۀ ادیان در اصل، آیین­های باروری هستند که برای پرستش و قربانی­کردن ادواری فرمانروای مقدّس به وجود آمده­اند. در روایات اسطوره­ای ملل مختلف برخی...