واژه عقل ومشتقات آن در زبان عربی، پیش از نزول قرآن کریم بر مفاهیمی خاص دلالت می‌کرد که در این نوشتار با مراجعه به آراء اهل لغت و نیز سروده‌های عربی واکاوی خواهد شد. آنگاه با بررسی مفهوم عقل در قرآن کریم به عنوان یک حوزه معنایی و برترین مفاهیم هم‌نشین و هم معنا و جانشین آن با تکیه بر تفسیر گرانسنگ التبیان شیخ طوسی کارکردهای عقل تبیین خواهد گشت.

واژه «معیشت» سه‌بار و واژه «ضنک» یک‌بار در آیات قرآن به‌کار رفته است. مفسران درباره معناشناسی ترکیب «معیشت ضنک» در آیه 124 سوره طه اقوال گوناگونی را ذکر کرده‌اند که می‌توان آنها را در دو دسته کلی حیات واپسین و حیات دنیوی تقسیم‌بندی کرد. به نظر می‌رسد نمی‌توان «معیشت ضنک» را تنها درباره حیات واپسین تفسیر کرد و باید معانی و مصادیق آن را در دنیا و در ادامه آن عالم برزخ جستجو کرد. با استفاده از شوا...

دانش مفردات، دانش معنی شناسی کلمات قرآنی است و نخستین گام برای تحصیل معارف و آموزه های قرآن کریم، شناسایی تک واژه ها و الفاظ آن است. به دلیل اهمیت دانش مفردات به تدریج آثار ارزشمندی در این زمینه نوشته شده است. در میان مفسران نیز این علم از جایگاه ویژه ای برخوردار بوده است. ازجمله مفسرانی که به این امر پرداخته اند مرحوم طبرسی صاحب تفسیر مجمع البیان است که در آن، بخش مستقلی تحت عنوان «اللغه» را...

واژه غیب و مشتقات آن شصت بار در قرآن کریم استعمال شده است. در بسیاری از این موارد خداوند منحصراً مالک غیب یا عالم به غیب به شمار آمده است. باید توجه داشت که از غیب در همه این موارد ممکن است مفهوم واحدی اراده شده باشد و اشاره به مصادیق واحدی بکند؛ همان‌گونه که ممکن است مفاهیم متعدد و مصادیق مختلفی از آن مد نظر باشد. روشن است که فهم معنی یا معانی و کاربردهای غیب در قرآن می‌تواند در تفسیر و درک معن...

چکیده ندارد.

خاقانی یکی از بزرگترین قصیده سرایان و از ارکان شعر فارسی است که به دلیل احاطه به علوم مختلف و داشتن اطلاعات فراوان و قدرت خارق العاده در بهره برداری از هنر خود در بکارگیری مضامین و خلق ترکیبات بکر، موجب پیدایش سبک خاصی در شعر و ادب فارسی گردیده است. مطالعه ی اشعار خاقانی و درک معانی و مضامینی که به کار گرفته؛ نیازمند اطلاعات وسیع و گسترده ای از علوم مختلف است با اینکه بعضی از معانی و افکار خا...

قرآن کریم دارای سطوح مختلفی است؛ گاهی قرآن را به‌عنوان یک «کل منسجم» درنظر می‌گیریم، گاهی آن را در حد یک سوره تقلیل می‌دهیم، زمانی یک آیه را درنظر داریم و در نهایت ممکن است به یک واژه از قرآن بسنده کنیم. هریک از این چهار سطح ویژگی‌ها و ارکان خاصی دارد. چنان‌که روش تفسیر آیه به آیه شامل آیات قرآن می‌شود، این روش می‌تواند به‌عنوان منطق صوری فهم معنای واژه‌های قرآنی نیز به‌کار رود. مقاله حاضر درنظ...

در پایان نام‍? پیش رو، برگردان پارسی صد آیه از قرآن مجید با نگاه به سه نبشتار کهن (ترجم‍? قرآن قُدس، ترجم‍? تفسیر طبری و تفسیر سورآبادی) به صورت تطبیقی بررسی شده است. برای این تحقیق، اهدافی چون دستیابی به تحولات تاریخیِ دستور زبانی در سه ترجم‍? کهن قرآن مجید، بررسی میزان التزام این ترجمه ها به ترکیبات، اصطلاحات و تعبیرات پارسی و همچنین، بررسی میزان پایبندی برگردان ها به ترتیب و جایگاه مطلوب و مط...

دستاوردهای زبانشناسی معاصر، تفسیر ادبی قرآن کریم را وارد مرحله جدیدی کرده است. نظریّه «سیستمی- نقشیِ هلیدی» در حال حاضر مورد توجّه بسیاری از زبانشناسان است. هدف این نوشتار، آشنا ساختن مفسرّان و قرآن پژوهان با روش های جدید زبانشناسی در حوزه فهم متون دینی است. نگارنده بر اساس این نظریّه و با روشی زبانشناختی، سوره عصر را تفسیر کرده و نکات جدیدی را درباره معناشناسیِ این سوره ارائه داده است. از جمله: ارتب...

مفسران قرآن واژه «غیر بعید» در آیه 31 سوره ق «وَ أُزْلِفَتِ الْجَنَّةُ لِلْمُتَّقِینَ غَیْرَ بَعِید» (ق/31) را دارای چهار احتمال نحوی ظرف مکان، ظرف زمان، حال، صفت مصدر محذوف دانسته­اند. این در حالی است که ایشان درباره تفسیر این واژه، حدود 9 احتمال معنایی بیان­کرده ولی برای اکثر آنها دلیلی ارائه نداده­اند. این پژوهش با توجه به مضامین کلی سوره ق، دو معنا برای واژه «غیر بعید» بیان و سپس هردو را با سایر آیات قرآن تأیید و...