فرهنگ ایرانی، از دیرباز تاکنون، یکی از پربارترین فرهنگ‌های بشری به شمار آمده و همواره مورد توجّه شاعران قرار گرفته است. مهیار دیلمی، از شاعران ایرانی­تباری است که فرهنگ و تمدّن خویش را به ادبیّات عرب معرّفی نموده است. نوشتار حاضر، پژوهشی توصیفی - تحلیلی با هدف شناسایی زوایای گوناگون فرهنگ و تمدّن اصیل ایرانی در اشعار مهیار دیلمی است که به شیوه‌ای نظام‌مند به بررسی جشن‌ها، آداب و رسوم ایرانی، الفاظ و...

سمک عیار کهن‌ترین داستان عامیانة فارسی است که فرامرز بن خداد الارجانی آن را در سدة ششم به نگارش درآورد. اصل این حکایت با استناد به شواهدی، به تاریخ قبل از اسلام بازمی‌گردد. تقریباً هیچ اثری دربارة آداب و رسوم مردمان گذشته در دست نیست؛ به همین سبب این داستان مرجع بسیار ارزشمندی برای دست‌یابی به برخی از آداب و رسوم و به‌طورکلی جامعه‌شناسی تاریخی گذشتگان است که مبهم مانده است. درحقیقت اصل این داستـ...

مناقب‌‌نگاری ائمه در عهد صفویه را می‌‌توان مهم‌‌ترین رویکرد مورخان این عصر در توجه به تاریخ صدر اسلام دانست؛ چرا که پادشاهان صفوی مشروعیت خود را از امامت اهل‌‌بیت داشتند و نه خلافت خلفا. بنابراین مورخان برخلاف قدمای خود به جای نظریه خلافت به نظریه امامت و ولایت تمایل یافتند. این نوع مناقب‌‌نگاری را می‌‌توان دنباله مناقب‌‌نگاریهای صوفیانه سنی و شیعه در عصر پیش از صفویه دانست که مفهوم «شیعه اثنی ...

در دوره صفویه بسیاری از هنرمندان، دانشمندان، شاعران و صنعتگران رهسپار هند گردیدند تا در دیاری سکنی گزینند که پادشاهان گورکانی آن به حمایت از اهالی ادب و هنر شهره آفاق بودند. در میان این صنوف عده‌ای از طبیبان ایرانی نیز حضور داشتند که توانستند با حذاقت و مهارت در پزشکی پله‌های ترقی را به سرعت طی کنند و حتی در سلک طبیبان خاص دربار جای گیرند. عده‌ای از این پزشکان طبع شعری نیز داشتند و گاه تالیفات ...

نصیحة­الملوک­کتابی است از امام محمّد غزالی که با نثری ساده و روان در موضوع حکمت عملی بر اساس دین و به منظور هدایت پادشاهان و درباریان نوشته شده­است. نویسنده در این کتاب با گزینش ساخت­های زبانی مناسب، عقاید و اندیشه­های خود را بیان کرده­است. صراحت و شفافیت حاکم بر متن، نصیحه­الملوک را در شمار متن­های گفتمان محور نشان می­دهد. این پژوهش به بررسی ویژگی­های سبکی نصیحه­الملوک در پیوند با عناصر ایدئولو...

هدف کلان از نگارش تاریخ، هدایت بشر به سوی سعادت، بهویژه سعادت دنیوی، است، یعنی برخورداری از امنیت و رفاه اجتماعی. این مقاله درصدد تبیین نقش مورخان در قرون سوم تا ششم در رسیدن جامعه به سعادت دنیوی، و راهکارهای آنان در این مسیر است. امتیاز کتابهای تاریخی این دوره، انتقال میراث فرهنگ سیاسی گذشتگان و ارائة تجربیات تاریخی، بخصوص در زمینة آداب صحیح ملکداری بود. آنان با اقتباس از متون اندرزنامهای با ر...

چکیده: نظریّات حکما دربارة حاکمان، بیشتر در متون اندرزی و سیاست‌نامه‌ها نمود پیدا می‌کند. از آنجا که نظام سیاسی ایران در طول سالیان دراز پادشاهی، استبدادی بوده است و شاهان، همه کارة اجتماع محسوب می‌شدند، تلاش در جهت اصلاح پادشاهان – رأس هرم جامعه – اصلاح همة جامعه را نیز موجب می‌شد؛ بنابراین حکما و مؤلّفان متون اندرزی می­کوشیدند با روش‌های گوناگون داستان، بیان غیرمستقیم و... علاوه بر کم کردن تلخ...

حصارها و دروازه‌ها در قرون میانه اسلامی از اهمیت دفاعی بالایی برخوردار بودند. وجود این سازه‌ها، به‌عنوان معمول‌ترین شیوه دفاع غیرعامل مانعی جدی بر سر راه قوای محاصره‌کننده شهر بود؛ از این رو اهتمام ویژه پادشاهان و فرمانروایان را به بازسازی و تقویت این سازه‌های دفاعی در دوره‌های مختلف در پی داشت. حصارها و دروازه‌های قاهره، به‌عنوان یک پایتخت- شهر مشهور در قرون میانه اسلامی و به‌سبب موقعیت سوق‌ال...

چکیده فریدون از شخصیّت­های اسطوره‌ایست که نقشی مهم در ادبیات ایران­زمین دارد. ویژگی­های شخصیّتی خاصّ فریدون او را در میان پادشاهان اساطیری ایران برجسته کرده ­است. یکی از این ویژگی­ها پیوند او و خانواده­اش با گاو است. در متن‌های ایرانی به­طور پراکنده به پیوندهای فریدون و گاو اشاره شده­ است: فریدون با گاو برمایه، متولّد می­شود، از او شیر می­نوشد، در کنار او پرورش می­یابد و پس از آن‌که از شیر گرفته م...

آیا امکان اثبات حکومت فقیه از دیدگاه میرزای قمی وجود دارد؟ در نوشته پیش‌رو، با این سؤال اصلی و با روش تحلیل متن، به سراغ نامه میرزای قمی به آقامحمدخان قاجار موسوم به «ارشادنامه» رفته‌ و به تقسیمی ابتکاری از حکومت دست یافته‌ایم؛ تقسیمی که مکمل تقسیم‌بندی بسیط میرزا از حکومت است، به دو نوع استحقاقی (حکومت کسانی که مستحق دریافت حاکمیت‌ جامعه‌اند؛ هم‌چون حکومت پیامبران الهی و اهل‌بیت) و امتحانی (حک...