هنگامی که عناصر و اجزای اثر ادبی بررسی، و چگونگی پیوند آن ها با یکدیگر و ارتباط آن ها با ساختمانِ کلی اثر بازیابی می شود، خوانشی شکل مبنایانه (فرمالیستی) صورت گرفته است. با چنین خوانشی است که می توان درباره میزان پیوند اجزای اثر (پیوندهای افقی و عمودی) سخن گفت. در این مقاله، شکل و ساختار غزلی از بیدل دهلوی، با مطلع زیر(به یاریِ نشانه های درون متنی) بازخوانی شده است: یک تار مو گر از سر دنیا گذش...

        فنا و بقا و اتّحاد و اتّصال در دیوان بیدل دهلوی     سمیّه خادمی [1]   محمّد سرور مولایی [2]     تاریخ دریافت: 16/03/92   تاریخ تصویب: 18/09/1392     چکیده   مقامات فنا و بقا و اتّحاد و اتّصال از مهم­ترین و پیچیده­ترین مباحث تصوّف و عرفان اسلامی به شمار می آید. عرفا این مقامات را نهایت سیر و سلوک سالک و هدف از پیمودن همۀ احوال و مقامات را رسیدن به وصال الهی می­دانند. بر طبق نظریۀ قوس نزولی و قو...

هدف از این  پژوهش بحث و بررسی  محتوای غزل های بیدل در راستای شخصیت واقعی او است. بیدل عاشق وارسته و عارفی از دنیا بریده است  که دیوان غزلیات  او در بر دارنده ی اصطلاحات و نمادهای عرفانی است. غزل های بیدل چون غزل های حافظ، سرشار از مفهوم عشق حقیقی است. همچنین در این جستار، با استفاده از روش تحلیلی- توصیفی، در مورد چگونگی نمود عشق حقیقی، عرفان  و کاربرد ابهام های هنری، به عنوان ویژگی های بنیادین ...

کتب عرفانی در زبان و ادبیّات فارسی از جهت حفظ فرهنگ و میراث عرفان اسلامی دارای جایگاه بسیار ویژه و ممتازی هستند و بررسی و تصحیح و انتشار نسخ خطّی این کتب ارزشمند می‌باید از مهم‌ترین اولویّت‌های دانشجویان و اساتید این زبان قرار گیرد. در این مقال نسخه ی خطّی «اسرار‌الاولیاء» که شامل مجموعه ی ملفوظات شیخ فرید‌الدّین شکر گنج( 664-569 ق)، از عارفان بزرگ چشتیّه ی هند در سده‌های ششم و هفتم، است و به دست یکی...

میر­شمس­الدّین فقیر عبّاسی دهلوی، نامور به شمس­الدّین ناظم، عربی دان، فقیه، متکلم، محدّث، صوفی و فاضل سده­ی دوازدهم، زاده شده به سال 1115ﻫ.ق. در دار­الخلافه­ی شاه جهان­آباد دهلی است. او در آغاز، نام هنری مفتون را برگزیده بود.فقیر، مثنوی عاشقانه­ی  راستین واله سلطان را بر پایه­ی زندگانی دوست خویش علی­قلی­خان واله­ی داغستانی و در عشق او به دختر عمویش خدیجه ­سلطان در 3230 بیت درسال 1160 ﻫ.ق. به رشته­ی...

راحت القلوب عنوان کتابی است که به امیر خسرو دهلوی منسوب است و ظن در این انتساب آن است که امیر خسرو به پیروی از استادش نظام­الدین اولیا راحت القلوبی نگاشته است. در میان سلسله‌های گوناگون صوفیه و خصوصاً چشتیه که امیر خسرو از پیروان بزرگان این سلسله است، رسم چنان بوده که مریدان اقوال و ملفوظات شیخ و بزرگان خود را در کتب و رسایل به رشتۀ تحریر در می‌آوردند، به این طریق نام و یاد مراد و شیخ را در میان...

نویسنده به سبب تعلق خاطری شدید و وصف ناشدنی که نسبت به زبان و فرهنگ پربار دری درخویش ، اخساس می کرد تا مدتها این امید را در دل می پرورانید که شاید روزی آرزوی دیرینه، جامه تحقق بپوشاند و با مطالعه و شناخت ریشه های عمیق این فرهنگ و آشنایی باخاستگاههای کهن آن، اقدام به فراهم آوردن اثری کند که قادر باشد ضمن به نمایش گذاشتن گوشه ای از ظرائف و دقایقی که از مختصات این فرهنگ گرانسنگ به شمار می آید نمون...

سرایش منظومه های عاشقانه ، همواره یکی از زمینه های مهم و مورد علاقه در ادب فارسی بوده است. در این میان نظامی گنجوی، شاعر قرن ششم ، همچون قله ای مرتفع در میان سایر قله ها قد برافراشته ، از این رو ، شاعران پس از وی همواره رویای منظومه سرایی به سیاق وی را در سر پرورده اند. از طرف دیگر ، از ویژگی های اساسی مکتب بازگشت ادبی، آفرینش ادبی به سیاق شاعران متقدم یعنی شاعران سبک خراسانی و عراقی است. به هم...

یکی از نکات بسیار مهم و اساسی که هویّت فرهنگی و اصالت شیعه را تشکیل می¬دهد، داشتن رهبرانی والا مقام و بزرگوار چون چهارده معصوم(ع) است. بحث و گفتگو درباره ی شخصیّت الهی و زندگی آن¬ها شیرین¬ترین بحث¬ها و آموزنده-ترین گفتگوها است. اعتقاد ما بر این است که سیره ی عملی رسول¬الله و اهل بیت(ع) در تمام زمینه¬ها بهترین تابلو و الگو برای ساختن مدینه ی فاضله و جامعه ی پاکیزه است. یکی از اندیشههای اساسی و مح...

چکیده برگزاری «مجالس وعظ» از سنّتهای دیرین در میان صوفیان بوده که به دو شکل «خانقاهی» و «منبری» تشکیل می¬شده است. سخنانی¬که شیخ یا همان¬پیر در این مجالس بیان ¬می¬کرد اصطلاحاً «مجلس¬گفتن» یا «مجلس¬گویی» نامیده می¬شد.گاهی این سخنان و گفتارها ثبت و تحریر و به صورت کتابی تألیف می شد. در تاریخ ادب فارسی، این نوع از مکتوبات بیشتر با نام «مجالس» شناخته می شود. قسمتی از کتابهای مربوط به مجالس، کتابهایی ...