ماکس وبر، یکی از مهم‌ترین جامعه‌شناسانی است که تأثیرات زیادی بر محققان رشته‌های مختلف علوم اجتماعی داشته است. مورخان نیز هم از جنبۀ روش‌شناسی و هم تبیین رویدادهای تاریخی، از اندیشه‌های وی تأثیر پذیرفته‌اند؛ و با ترجمه آثار وبر به زبان فارسی، دامنۀ این تأثیرپذیری افزایش یافت. آن دسته از مورخانی که به تبیین وقایع تاریخی به‌خصوص تاریخ معاصر روی آورده‌اند، با واژه‌هایی ازقبیل «تفهم»، «مشروعیت»،‌ «ع...

آگاهی تاریخی و دینی جوامع مسلمان از مبانی فرهنگ و عقاید اسلامی از متونی متأثر است که در قرون نخستین اسلامی تدوین و تصنیف شده‌اند. ماهیت سنت‌گرایانه فرهنگ مسلمانان باعث شده است فرآورده‌های مؤلفان این متون، به عنوان مبنا و معیارهای شناخت سنت اسلامی فهمیده شود. این در حالی است که بر اساس رویکرد تفسیری ـ انتقادی، این متون ساختارهای روایی حاوی معناهایی گفتمانی‏ هستند که در موقعیت بافتاری قرون نخستین...

هدف این مقاله شناخت علل ثبت رویداد شورش بهرام چوبین بر ضد هرمزد چهارم ساسانی (590-579 م)، در متون تاریخی دوره ایلخانان با رویکرد اندرزنامه­ای است. متأثر از نظریه عبرت در تاریخ، مورخان این دوره با ذکر داستان بهرام چوبین که بررسی آن، مسئله این مقاله است، سعی داشتند به حکام یادآوری کنند با رعایت جانب حق و عدل و خودداری از رفتار ناشایست، مانع از شورش زیردستان و رجال سیاسی- نظامی شوند؛ گرچه پاره­ای ...

رشد و تکامل تاریخ نگاری در اسلام مرهون تلاش و جدیت مورخان در مناطق مختلف اسلامی بود و در این میان تاریخ نگاران عراقی نقش مهم هم در مراحل شکل گیری تاریخ نگاری و هم تکامل شیوه های آن داشتند. ابومخنف ازدی یکی از بزرگترین مورخان عراق در قرن دوم هجری است او از موقعیت برتر قبیله ازد و خاندان مخنف بهره ور بود و با اهتمام فراوان و واقع نگری به ثبت و ضبط رویدادهای تاریخی بخصوص درباره عراقیان و شیعیان و ...

هفته نامۀ سامان، نشریۀ فرنگی- ادبی بنیاد زبان فارسی تاجیکستان، به سردبیری دارا نجات، از مهم ترین نشریات تاجیک است که در تشویق و تبلیغ فرهنگ ایران معاصر و گسترش روابط ایران و تاجیکستان نقشی بارز داشته است. این نشریه از سال ۱۹۹۱-۱۹۹۹م به دو خط فارسی و سیریلیک در ۸۴ شماره به طبع رسیده است. در اکثر شماره های این نشریه درباره بخش ها و بعدهای مختلف علم و فرهنگ ایران معاصر مطالبی جالب و خواندنی درج شد...

در تکوین زبان فارسی دری، زبان کلاسیک مردم تاجیک و فارسی زبانان در سرزمین بخارا یا شرق ایران زمین تاریخی، سهم علمای عرب نژاد مسلمان بسیار زیاد است؛ زیرا آن ها با همدستی دانشمندان ایرانی نژاد از بین زبان های فارسی میانه، لهجه پارسی دری را برگزیده و در غنی کردن ذخیره لغوی و ارتقای مقام و منزلت این زبان کوشش های بسیاری به خرج دادند که از این زبان در علم زبان شناسی با اصطلاح «فارسی نو» یاد می شود. ن...

تاریخ‌نگاری محلی گیلان در فاصله‌ی قرن‌های نهم تا یازدهم هـ.ق قه طور چشمگیری رشد یافت.ضعف حکومت مرکزی و قدرت گرفتن حکومت‌های محلی در این منطقه را می‌توان از مهم‌ترین عوامل رشد تاریخ‌نگاری محلی این منطقه در این دوره دانست.برای شناخت تاریخ‌نگاری گیلان، بررسی سه مأخذ مهم این دوره تاریخ گیلان و دیلمستان، تاریخ‌خانی و تاریخ‌ گیلان ضروری به نظر می‌رسد.بر اساس مطالعات انجام شده و بررسی تطبیقی ساختار سی...

یکی از مهم‌ترین حوزه‌های ادبی ماوراءالنهر که در رشد روند ادبیات تاجیک تأثیر گذاشته، دایرۀ ادبی حصار است. در این مقاله سعی شده است بعضی از جنبه‌ها و ویژگی‌های ادبی مذکور بررسی شود. حصار با مؤسسات فرهنگی و اهل ادب خود شهرت داشته است. در میان حاکمان حصار اشخاص علم و ادب‌دوست نیز بوده‌اند که در رشد فرهنگ این کشور سهم بسزا داشته‌اند. ازجمله این حاکمان می‌توان به هشام‌سلطان، قل قوش‌بیگی و... اشاره کر...

مصر و شام در دوره فرمانروایی ایوبیان، کانون مبارزه با شیعیان اسماعیلی و سرکوب عقاید آنها به شمار می‌رفت، اما شاهد برخی روابط مسالمت​آمیز با پیروان امامیه نیز بود. نوشتار حاضر بر آن است، تا وجود چنین فرایندی را با تکیه بر تاریخ نگاری این دوره، ارزیابی نماید. با وجود تأثیر​پذیری شمار قابل توجهی از مورخان شافعی مذهب نظیر عمادالدین کاتب اصفهانی، بهاءالدین بن ​شداد و ابوشامه از فضای سیاسی و مذهبی حا...

تاریخ نویسی در ایران تقریباً تا یک قرن و نیم پیش و تا قبل از آشنایی ایرانیان با فرهنگ و تمدن جدید غرب تقریباً بر یک روال قرار داشت. هر چند هر از گاهی مورخی مانند بیهقی و دیگران از نظر واقعه‌یابی و واقع‌بینی روش نقد علمی درست تری به کار بردند اما بیشتر مورخان براساس سنت قبلی به واقعه نویسی به روایت مورخان قبلی پرداختن به هر حال شاید بتوان این گونه تصور نمود که یا سنت تاریخ نویسی بر همان روال بوده ...