فخر رازی و شیخ طوسی گرچه به لحاظ کلامی دارای دو خاستگاه فکری اند اما با توجه به رویکرد عقل گرایانه خود در تفسیر در قلمرو نسخ دارای دیدگاه های خاصی اند این رویکرد عقل گرایانه برخاسته ازمبانی تفسیری این دو مفسر بزرگ مسلمان است. مبانی تفسیری که در حکم پیش فرض ها و اصول بنیادین مفسرآن قرآن است، در نحوه کیفیت تفسیری مفسر بازتاب می یابد. صرف نظر از جنبه های گونه گون مبحث نسخ - که از دیرباز محل بحث مح...

یکی از جریان ها و مکاتب روش شناسی که دربرابر مکتب اثبات گرایی قرار دارد و دانشمندان علوم اجتماعی از رویکرد و روش آن مکتب درمقابل روش اثبات گرایی استفاده می کنند، روش هرمنوتیک است. در طول اعصار، دربارۀ قواعد و روش های درست فهمیدن، مطالب متفاوتی نگاشته شده است.به عبارتی، قدمت فهم و تفسیر، از هنگام پیدایش انسان، در وجود او سرشته شده است؛ لیکن تأمل بر نحوۀ فهم و پرسش از فهم و تفسیر، دارای تاریخ خاص...

گستره مفهومی واژه ارتداد در قرآن کریم عام تر از مفهوم ارتداد فقهی است و از حیث سیاق و ترکیب عبارات با ذکر قیود شرطی در پاره ای از آیات نیز جنبه حکمی می یابد. از این رو، برخی از مفسران فریقین با استناد به اطلاقات ادله توبه بر این باورند که توبه مرتد مطلقاً مجاز و اقتضاء دارد که مورد پذیرش واقع شود و این اطلاق اعم از آن است که مرتد به معنای فطری باشد یا ملی و یا ارتداد از جانب مذکر باشد یا مؤنث و ...

برخی از نویسندگان مدّعی هستند که با توجّه به اینکه واژة «تعمّق» در منابع لغوی کهن، بار معنایی نکوهیده‏ای دارد و در بعضی از روایات اهل بیت (ع) از آن با مذمّت یاد شده، این واژه در کلام معصومین(ع) معنای مذمومی دارد. دربارة برداشت گروهی از دانشمندان در ممدوح دانستن معنای «متعمّقون» در روایت امام سجّاد (ع) نیز عدّه ای بحث کرده و آن را تحلیلی ناصواب و ناشی از غفلت آنان در معنای تعمّق و دیگر قرائن حدیث برمی‏ش...

این مقاله به خوانش دوباره و تصحیح قیاسی برخی از عبارات نامفهوم شرح شطحیات، نوشتۀ روزبهان بقلی اختصاص دارد. سبک این کتاب به شیوۀ متون نثر عرفانی فنّی است و از همین رو در زمرۀ متون دشوار عرفانی قرار گرفته است، اما بخشی از دشواری های کنونی کتاب حاضر به دلیل اغلاط متن است که شکل درست آن ها با تصحیح قیاسی این واژه ها با توجه به قرائن درون متنی به دست خواهد آمد. جدا از قرائن درون متنی، با توجه به انس ...

مرآت عشاق رساله‌ای است در گزارش اصطلاحات صوفیان شامل یک مقدّمه و دو مطلب. توجه عمدۀ مؤلف به تأویل الفاظ استعاری است و از آنها با عنوان «اشارات خاص» یاد کرده است. مرآت عشاق با استفاده از نسخه‌های ناقص، و از مؤلّفی ناشناخته، انتشار یافته است. در مقالۀ حاضر، نویسندۀ اثر با توجّه به قرائن موجود و شناسایی نسخه‌ای کامل، کهن و معتبر از آن، معرّفی شده است.

سنجش تطبیقی روش تفسیری اهل بیت(ع) و صحابه در تفسیر قرآن است.  تفسیر صحابه از قرآن به تناسب وسعت پذیری اندیشه و پژوهشهای بشری، روند تکاملی داشته است امّا گستره اندیشه و گذشت زمان از جامعیت و ژرفای تفسیر اهل بیت(ع) نگاشته است.  نویسنده، نخست به موضوع چگونگی سیر رو به گسترش تفسیر قرآن و تنگناهای تفسیر صحابی و جامعیت مکتب تفسیری اهل بیت(ع) پرداخته و سپس تأثیر اندیشه ها و آرای اهل کتاب بر تفسیر صحابی...

موضوع پژوهش حاضر بررسی افزوده های تفسیری اجزای هفتم وهشتم قرآن در ترجمه های معاصر قرآن کریم است. افزوده های تفسیری غالباً برای توضیح بیشتر در مورد آیه درمیان دوعلامت یا درمتن بدون علامت ذکر می شوند وبه شرط موثر ومطلوب بودنشان کمک شایانی در فهم ترجمه آیه به مخاطب می نمایند دراین مجموعه نگارنده ابتدا آیه ای را که ترجمه اش دارای افزوده است به همراه ترجمه کامل آن آیه می آورد وسپس با توضیح کوتاهی درب...

مرجعیت معصومان (ع) در کسب معارف دینی و از جمله تفسیر قرآن، پس از پیامبر اکرم (ص)موجب شده است که روایات تفسیری ایشان هم چنین روش شناسی این روایات اهمیت بسیاری یابد. در دوران امام زمان (عج) به واسط? شرایط خاص غیبت بررسی روایات و روش تفسیری این امام با نگاه ویژه ای دنبال می شود. در عصر غیبت صغری که فعالیت سازمان وکالت و مرجعیت بخشی به نواب، فقیهان و محدثان در رفع نیازمندی های دینی مردم مهم ترین ...

تحولات قرن بیستم در حوزۀ هرمنوتیک و نظریه تفسیری به نتایجی منتهی شده است که علم کلام به عنوان دانشی متن محور و دارای پیوند عریق با تفسیر متون مقدس را در حوزه هایی به چالش می کشد. مقاله حاضر با بررسی تأثیر تحولات هرمنوتیک معاصر در هر دو ساحت «نظریه تفسیری به مثابه نظریۀ قرائت» و «نظریه تفسیری به مثابه هرمنوتیک فلسفی و فرا تفسیر» بر حوزۀ کلام سنتی و با تأکید بر اینکه هر رویکرد کلامی لاجرم بر نظری...