پژوهش تاریخی، با بهره گیری از اسناد معتبر صورت می گیرد، اما حضور نداشتن در صحنه ی واقعه، باعث می گردد پژوهشگر نتواند به طور زنده، داده های مورد نیاز را جمع آورد. همین امر، سبب می شود پژوهش تاریخی دچار ضعف شود؛ زیرا محقق ناچار می شود گسست میان مدارک به دست آمده را با حدس و تفسیر پر کند. پرسش اساسی آن است که علم تاریخ، چگونه می تواند با فرضیه همنشین شود؟ فرضیه ای که از اساس، موجب جهت دار شدن شیوه...

مقاله‌ی پیش رو روایتی است از تاریخ پژوهش‌ها و فعالیت‌های انجام‌شده پیرامون حوزه‌ی مطالعاتی «علم، فناوری و جامعه». تأکید بنیادین مقاله این است که همپای دیگر تحولات فکری و فلسفی که طی چند دهه‌ی گذشته، گفت‌وگو و درک متقابل را در کانون مباحث اجتماعی گذاشته‌اند، رابطه‌ی میان علم و جامعه نیز در متن مطالعات میان‌رشته‌ای «علم، فناوری و جامعه» به سوی گفت‌وگو راه سپرده است. طی تاریخ چند دهه‌ای این دسته م...

فلسفه ی تاریخ گرچه معرفتی نسبتاً نوظهور است، اما موضوع و مسایل آن از دیرباز، مورد توجه فیلسوفان و اندیشمندان بوده است. در این میان، فلسفه ی نظری تاریخ نسبت به فلسفه ی علم تاریخ، قدمتی دیرینه دارد و اغلب ادیان، مذاهب و مکاتب، دیدگاه خود را نسبت به کلیت تاریخ بشری به طرق گوناگون بیان کرده اند. یکی از فرقه های اسلامی که تفکرات فلسفی آن از غلظت بیشتری برخوردار است، اسماعیلیان می باشند که در یک تقسیم...

علاوه بر ضروری بودن اکتساب پیش‌نیازهای تفسیری، توجه به آرای متقدمان، درباره‌ی مساله پیش‌نیازهای تفسیر لازم است. در این جستار، آشکار می‌شود که غالب مفسران، به آنچه در مقدمه‌ی تفسیرشان در مبحث پیش‌نیازهای تفسیر بیان داشته‌اند، در مقام عمل مقید نبوده‌اند. همچنین درباره‌ی علوم پیش‌نیاز تفسیر، بحث شده است؛ این علوم به هفت دسته ی کلی تقسیم گردیده که هر کدام، از زیرشاخه‌هایی تشکیل یافته‌اند. علوم مزبو...

نوشتاری که برگردان آن در پی میآید, با گشایش مدخلی اجمالی بر سیر تاریخ نگاری و تاریخ نگاران عرب آغاز می شود, آن گاه نویسنده می کوشد که اطلاعات و معرفی های توصیفی خود را از کتاب های تاریخ عمومی و علم به دست دهد. در ادامه, به توصیف تإلیفات عربی در مورد تاریخ دانشوران به ویژه اطبا و حکما پرداخته شده و به دنبال آن, کتب فرهنگ عمومی و تراجم دانشمندان و دانشوران معرفی گردیده و در پایان نیز به کتب فهارس...

توجه به تاریخ‌نگاری زنان و پرداختن به ریشه‌های تاریخ‌نگاری و تاریخ‌نگری مورخان زن، یکی از مباحث مهم معرفت‌شناختی در حوزه‌ی پژوهش‌های تاریخی به شمار می‌رود و در این منصوره اتحادیه بانوی مورخی است که در معرفی کتاب‌ها و شناسایی و نشر اسناد تاریخی ایران در دوره‌ی قاجار نقش مؤثری ایفا کرده است.در این پژوهش می‌کوشیم با استفاده از روش توصیفی و تحلیلی و از طریق مراجعه به آثار متعدد وی به بیان و بررسی ر...

میشل فوکو که به دلیل رویکرد بدیع و انتقادی­اش تأثیرات قابل توجهی در جامعه­شناسی، تاریخ، فلسفه و فلسفه سیاسی از خود به جا گذاشته است تحت تأثیر اندیشه نیچه و متفکرانی چون جرج کانگلیم و گاستون باشلار نگاه ویژه­ای به تاریخ دارد که با رویکرد رایج به تاریخ تفاوت­های بنیادین دارد. اندیشه فوکو و آثار او را به دو دوره دیرینه­شناسی و تبارشناسی تقسیم کرده­اند. علیرغم تفاوت­هایی که این دو دوره در آثار و اف...

برای توضیح این که چرا «پیشرفت»، آن گونه که در تاریخ علوم طبیعی دیده می شود، در تاریخ علوم انسانی محسوس نیست،معمولاً دو رویکرد متفاوت اتخاذ می شود.یک رویکرد می پذیرد که روش علوم انسانی با علوم طبیعی یکسان است، ولی کیفیت علوم انسانی نازل تر از کیفیت علوم طبیعی است، و یا به معنایی که علوم طبیعی «علم» است، علم نیست. رویکرد دیگر، علوم انسانی را به اندازه ی علوم طبیعی، علم می داند. اما آن را دارای کیف...