بسیاری از دانشوران معتقدند که هنر اسلامی با آموزه های عرفان نظری پیوند دارد؛ اما این اعتقاد خود رابه شواهد تاریخی مستند نمی کنند. منکران این پیوند نیز انکار خود را بر همین ضعف استناد متکیمی کنند. در این نوشتار می کوشیم نشان دهیم که شأن هنر اسلامی شأنی عملی و اجتماعی است وهنرمندان مسلمان نوعا در زمره عوام بوده اند نه اعیان و فرهیختگان. از سوی دیگر، عرفانی که در جامعهاسلامی نقش داشته است، عرفان ع...

در الهیات مسیحی و همچنین در عرفان اسلامی «کلمه الهی» به‌عنوان واسطه خلقت موجودات معرفی شده است. کلمه الهی در مسیحیت همان لوگوس است که عبارت‌های اوَل انجیل یوحنا درباره آن است و در عرفان اسلامی «کلمه محمدیه» یا «حقیقت محمدیه» است. اینکه حقیقت وجودی دو انسان، یعنی حضرت عیسی (ع) و حضرت محمد(ص) مبدأ پیدایش دیگر موجودات است، مصادیقی از آموزه‌‌ای در مطالعات ادیان است که به نام «نگرش انسان - جهانی» مشه...

نوشته حاضر مروری اجمالی بر مبنای فکری، جهت گیریهای بنیادین و وجوه اختلاف عرفان (‌بر مبنای شریعت‌) اسلامی و عرفان (‌سکولار‌) پست مدرن دارد. عرفان در اصطلاح اسلامی آن، ظرفیت و نیروی شناخت درونی و قلبی است که به موجب آن انسان عارف به افقهای برتری از کمال در ارتباط خود با خداوند دست می‌یابد. رسیدن به آن ظرفیت و دست‌یابی به این کمال، در گرو گذشتن از علایق دنیوی و خود نفسانی است. با طی چنین مسیری، ان...

موسیقی ایرانی مانند دیگر هنرهای ایرانی در طول سالیان متمادی پیوندی عمیق با فرهنگ بومی و تعلقات مذهبی و معنوی مردم ایران برقرار نموده است. پیوندی که اگر مستحکم تر از پیوند سایر هنرهای ایرانی با فرهنگ اسلامی نباشد ضعیف تر هم نخواهد بود به عبارت دیگر ‘بستارهای معنوی دستور زبان موسیقی سنتی را تشکیل داده اند. آن چه بیش از همه چیز بر چگونگی فرگشت آن تاثیر گذار بوده و خط مشی تعالی آن را تعیین کرده حکم...

در عرفان اسلامی، همواره شاهد ارائه­ سیمای ناخوشایند و فریبکار از دنیا هستیم. عطار یکی از قله­های ادبیات عرفانی نیز سیمایی ناخوشایند از دنیا در آثار خود ارائه می­دهد. این نگرش، با آن­چه در دیگر  مکتب­های عرفانی مشاهده می­شود، همسو است؛ اما آن­چه مخاطب را به بازنگری این نگرش فرا می­خواند، همسویی غیر  قابل انکاری است که دیدگاه مطرح شده در عرفان اسلامی را به نحوه­ مطرح شدن دنیا در برخی از متون اسلا...

عشق و عرفان رابطة بسیار نزدیکی با هم دارند، که در ادبیات عربی و فارسی شاعران زیادی به این دو مقوله پرداخته‌اند. عارفانه‌های بیاتی و سپهری بیانگر رویکرد عرفانی آن‌ها در اشعارشان است. با بررسی در اشعار این دو شاعر، رنگ و بوی عرفان شرقی و اسلامی به خوبی هویداست، و نشان‌دهندة آن است که هر دو از عرفان شرقی و اسلامی متأثر بوده‌اند. این پژوهش بر آن است تا با روش توصیفی ـ تحلیلی، به کشف مضامین مش...

عرفان اسلامی به عنوان یکی از مهمترین و پرنفوذترین نحله­های فکری مسلمانان در طول تاریخ، مکتبی است که به صراحت از عشق صحبت به میان می­آورد. موضوع عشق مجازی و و حقیقی و نقش آن در معرفت و رشد و تعالی انسان و رسیدن انسان به خداوند، ازجمله ارکان بنیادی عرفان اسلامی به حساب می­آید. از سوی دیگر چنین به نظر می­آید که طریقت عرفان، سیر انفسی و کاملا فردی است و به تبع آن به مناسبات و روابط اجتماعی ارتباط چ...

چکیده بررسی سیر تاریخی کاربرد معنوی و عرفانی از موسیقی، علاوه بر صحه گذاردن بر قدمت تاریخی «موسیقی عرفانی»، کاشف از تفاوتی است آشکار میان نگاه عرفان اسلامی و عرفان­های دیگر به موسیقی. موسیقی عرفانی در عرفان اسلامی، حاصل سیطره تفکرات عرفانی و شهودی بر عالم ادبیات و در پی آن، آمیختگی «عرفان ادبی» با عالم موسیقی است. واسطه پیدایش این نوع موسیقی، در حقیقت عرفان ادبی است. از آن جا که «موسیقی عرفانی...