شعر به مثابه رسانه دیرین ادبی، بسیاری از هنجارهای اخلاقی را بازگو می‌کند. در پیشینه این رسانه دو قصیده مشهور «لامیة العرب» و «لامیة العجم» بازتاب‌دهنده فرهنگ؛ هنجارها و ناهنجاری‌های رفتاری دو نسل و دو جامعه متفاوت یعنی دوره جاهلی و عصر عباسی است. در این جستار معلوم گشته که «لامیة العرب» در پردازش هنجارها، بیش‌تر تصویری هنری از خلق و خوی حاکم بر جامعه جاهلی و شخصیت شنفری است، ولی «لامیة...

«شعراعتراض» یکی از انواع شعری است که با شکل­گیری و پیروزی انقلاب اسلامی در ایران رونق گرفت و به عنوان یک جریان ادبی ادامه حیات داد. تاکنون این نوع شعر مورد بررسی همه جانبه و علمی قرار نگرفته و بررسی­های حول شعر اعتراض بیشتر جنبۀ مطبوعاتی و ژورنالیستی داشته است. اما این پژوهش سعی کرده به این نوع شعر از جنبۀ موسیقیایی بپردازد. برای همین منظور حدود دویست شعر اعتراض از جنبة موسیقی بیرونی، کناری و د...

دو زبانگی و دو­گانگی زبان از جمله مسائلی است که از دیر باز در همة زبان­های دنیا دیده شده است و همواره دربارة آن نگرانی­هایی مطرح بوده است؛ چرا که به باور برخی، این دو پدیده رفته رفته از رقت و انسجام زبان می­کاهد و سبب ضعف و سستی در آن می­گردد. دوگانگی زبان و دو زبانگی اگر چه با توجه به شرایط مکانی، زمانی، ﻧﮋادی، مسائل اجتماعی، اوضاع سیاسی و فرهنگی حاکم بر جامعه، متغیر است؛ اما در هر سطحی که باش...

تاریخ بشری در تداوم خود شاهد ظهور مردان و زنانی بزرگ بوده که رنج­ها و آرزوهای بشر را درصفحات تاریک و روشن آن به نمایش گذاشته است. به همان اندازه که اینان با شجاعت در مقابل سنت­های کهنه و ارتجاعی جامعه خود ایستاده و در برابر ستم­گران قد علم کرده­اند، سودپرستان عافیت طلب تلاش کرده­اند تا آتش­فروزان آن­ها را خاموش ساخته، شخصیت آنان را وارونه جلوه دهند. بسا انسان­هایی بزرگ که تاریخ چهره آنان را منف...

چکیده: پس از ورود اعراب به ایران و سپرده شدن امور سیاسی به ایرانیان ،شاعرانی ایرانی تبار در قلمرو حکومت پا به عرصه وجود گذاشتند که زبان وسنتهای عربی را نیک می دانستند ولی پیوسته می کوشیدند تا سنتهای کهن ِاجتماعی وادبی ایرانی را وارد زبان عربی نموده وهویت ایرانی را زنده نگاه دارند.«بشاربن برد»و«ابونواس»ازسرآمدان این حرکت بودند. این دو شاعر با به کار گیری سنت های ادبی واجتماعی افقی تازه را در شعر...

شعر غنایی یا عاشقانه که شاعر در آن، احساسات و عاطفه های درونی خود را آشکار می سازد از عمده ترین نوع شعر به شمار می رود و کاربرد اشعار عرفانی و ستایشی در این نوع شعر بسیار گسترده تر از غنائیات اروپایی است. اشعار عاشقانه و غنایی در شعر فارسی از سال های میانی سدة سوم، یعنی از نخستین روزگار پیدایش شعر دری آغاز شد و قدیم ترین نمونۀ آنها را در ابیات بازمانده از حنظلة بادغیسی می یابیم، لیکن دورة کمال...

به کارگیری روش‌های آماری به دقت و درستی  پژوهش‌های سبک‌شناسی بسیار کمک می‌کند. یکی ازاین شیوه‌ها، روش «تنوع واژگان جانسون» است که بر محور دایرة واژگان استوار است. اینمقاله شعر فروغ فرخزاد، فرزانه خجندی (از تاجیکستان) و خالده فروغ (از افغانستان)را از منظر این نظریه واکاوی کرده است. با بررسی سه هزار واژه از هر شاعر ، مشخصشد، نسبت کلی تنوع واژگان در شعر فرزانه خجندی بیش از دو شاعر دیگر است، فروغفر...

پژوهشگران تاریخ اندیشه دورة اسلامی، حنین بن اسحاق (194-260ق) را به درستی، نماینده فرهنگ یونانی ـ رومی در عصر نخست عباسی دانسته اند. او مترجمی توانا و پزشکی حاذق به شمار می آمد و در فلسفه و کلام مسیحی دست داشت. بی تردید می توان حنین را بزرگ ترین مترجم نهضت ترجمه عصر عباسی خواند، چنان که منابع کهن نیز او را «شیخ المترجمین» نام داده اند. او در این عرصه شیوه گذار بود و مکتب دار. به اعتقاد حنین هر ت...

با روی کار آمدن حکومت های نیمه مستقل محلی در سواحل جنوبی دریای خزر ، ایالات شمالی ایران صحنة درگیری و مناقشات سیاسی میان فرمانروایان محلی با حاکمان اموی و عباسی شد. تأمین امنیت سیاسی منطقه و ایجاد فضایی مساعد برای توسعة اقتصادی موجب شکل گیری پادگان های چند منظوره ای در گسترة وسیع جغرافیایی طبرستان شد. این پادگان ها که در متن های تاریخی و جغرافیایی با عنوان مسلحه ، ساخلو و زینستان از آن ها یاد ش...

شعر جاهلی یکی از نمونه های عالی شعر غنایی در ادب عربی به شمار می آید. این شعر، نه تنها مورد عنایت و توجّه شاعران اموی و عباسی بوده، بلکه زیبایی های محتوایی و ساختاری شعر جاهلی از دیرباز مورد توجّه برخی پارسی سرایان بوده است. این اقتباس از مضمون و محتوای شعر جاهلی، محدود به قرن پنجم و ششم نمی شود، بلکه شاعران قرن های هفتم و هشتم نیز همین روند را پیموده اند. به گونه ای که برخی از این شاعران با تغیی...