میرزا حبیب اصفهانی (1312/1311-1251هـ .ق) در ترجمۀ سرگذشت حاجی‌بابای اصفهانی، میراث نویسندگی سنتی فارسی را به داستان‌نویسی جدید انتقال داده است. شیوۀ نگارش میرزا حبیب در این ترجمه -که متن‌های گوناگون در آن حضور دارند - به گونه ‌ای است که گویی متن های گذشته در این آخرین شعلۀ نثر سنتی، با هم همنوایی بزرگی را بر پا کرده اند. در این میان آثار سعدی به‌ویژه گلستان، حضوری چشمگیرتر دارد. از این‌رو، نگار...

نگارندگان برآنند که عاشقانه های غزلی سعدی، سخت متأثر و ملهم از تلقی شعرای عذری عرب و خاصه مجنون، از دلباختگی است؛ و اگر شاخص ترین غزل های فارسی و عربی سعدی را ملاک اظهار رأی قرار دهیم، در مجموع، فضای غالب بر غزل سعدی، فضایی کاملاً متأثر از عشق عفیف عُذری است. ابتدا برخی از موارد تأثیرپذیری سعدی از ابیات منسوب به مجنون، در حیطه ی شکلی و معنایی، نشان داده خواهد شد. خواهیم دید که برخی از ابیات سعدی ...

سعدی همواره در ادب فارسی شخصیتی برجسته توصیف شده و این برجستگی حاصل زبانی است که او در پروراندن و بیان بهترین اندیشه ها از آن بهره برده است. از راه های انتقال سریع پیام یکی آن است که بتوانیم تا حد ممکن سخن خود را کوتاه بیان نمائیم ضمن آن که مقصود خود را به تمامی بیان کرده باشیم. واضعان فنون بلاغت این کار را با ایجاز در سخن ممکن دانسته اند. اما آیا بدرستی توانسته ایم دریابیم که ساختار ایجاز چگون...

غزلهای سعدی در پرشوری و دل انگیزی در میان تمام آثار ادبی ایران و جهان کم نظیر است و برای شناخت بیشتر آنها رسیدن به کنه و عمق معنای غزل ضروری است. علم معانی از علوم بلاغت سنتی و کاربرد شناسی از شاخه های زبانشناسی به ما کمک می کنند تا به این هدف نائل شویم. به همین خاطر، ابتدا تعاریف و کلیاتی از این دو علم به دست داده شد تا ذهنیت روشنی از آنها و اشتراکات و اختلافاتشان بوجود آید. سپس عناوین و ...

پس از سخن خدا که خود جاودانه وورای سخن مخلوقات است. از میان سخنان بشری آندسته جاویدان است که در ژرفای هستی مردم نفوذ کند و با سرشت فطرت آنها و واقعیتهای زندگیشان هما هنگ تر باشد همانطور که قرآن عظیم کتاب آسمانی است وخدای عز وجل آن را به زبان پیامبر اکرم (ص) بیان فرموده نهج البلاغه هم کتابی است که سخنان آن از منبع عظیم الهی تراوش کرده بر زبان باب مدینه علم امیرالمومنین (ع) جاری گشته است . ادی...

برای درک بلاغت زبان فارسی و شناخت ظرفیت‌های آن در بیان معنا، باید از مطالعه و تحلیل ساخت‌های نحوی آن شروع کرد. تنها از این طریق می‌توان دانست که بیان یک مفهوم چگونه و با چه ساخت‌هایی امکان‌پذیر است. حصر و قصر از جمله مفاهیمی است که ساخت‌های نحوی متنوعی در زبان فارسی دارد. همین تنوع ساخت‌های نحوی بیانگر ظرفیت بالای نحو زبان فارسی در القای اغراض بلاغی و ایجاد تطابق تام بین فرم و قالب زبانی با معن...

این جستار به بحث درباره انواع تکرار بدیعی و معناشناختی در شعر تعلیمی با تکیه بر بوستان می پردازد. در این زمینه نخست تکرار از دید بدیع شناسان بررسی شده؛ سپس به پیوند دیالتیکی ذهن و زبان در شعر تعلیمی پرداخته شده است. در بخش سوم تکرار بدیعی در بوستان مورد بررسی قرار گرفته است. در بخش پایانی مقاله نوع جدیدی از تکرار که در قلمرو معناشناختی قرار می گیرد، در کلام سعدی معرفی و نشان داده شده که این نوع...

توجه به بوستان سعدی از منظر زیبایی­شناسی، این نکته را به اثبات می­رساند که هر چند ارزش­های والای این اثر، مرهون کارکردهای اخلاقی و اجتماعی آن است؛ اما زیبایی­های لفظی و شگردهای شاعرانه­ای که او با استادی از آن سود جسته است، راز ماندگاری و جاودانگی بوستان اوست. توانایی بالقوۀ شعر او در گریز از هنجارهای زبانی،در حوزه­های گوناگون بیان، بدیع، نحو، موسیقی و... چنان استـادانه صورت گرفتـه است که در عی...