آسیب‌دیدگی حدیث، از پدیده‌های مشخص و شناخته شده میراث حدیثی مسلمانان است و از آنجا که این آسیب‌ یا متوجه سند حدیث است یا متن آن،دانشمندان مسلمان از دیرباز، برای رد یا قبول حدیث، به نقد سند و متن روی آورده و برای آن روش­ها و قواعدی را ابداع کرده‌اند. صرف نظر از این که از جهت تاریخی، کدام نقد، تقدم داشته و معیار بوده، این سؤال مهم مطرح است که کدام یک از این دو روش، اصالت دارد و برای رد یا اثبات ح...

با انتقال میراث حدیثی کوفه به قم در آغاز سدۀ سوم هجری مدرسه‌ای با محوریّت شهر قم پدید آمد که اگرچه رویکردی حدیثی داشت و بزرگ‌ترین مرکز نشر حدیث بود، اما با دارا بودن ویژگی‌های کلامی، در یک سلسله پیوسته از اندیشمندان و صاحبان آثار، نقش مؤثری در تاریخ کلام امامیه برجای گذاشت و مدرسه‌ای کلامی پدید آورد. مدرسۀ قم، در شیوه و روش کارِ کلامی ادامه جریان محدثْ متکلمان کوفه بود که با التزام و تکیه بر نص به...

در میان نگرش‌های گوناگونی که نسبت به حدیث وجود دارد، نگرش انتقادی به معنای نقد متون حدیثی بر اساس معیارهای مشخص در میان شیعه کمتر مورد توجه بوده است. شاید یکی از دلایل آن بی‌اطلاعی از وجود تاریخی این نگرش در دوران ائمه(ع) باشد؛ اما می‌توان در میان اصحاب ائمه(ع) نخستین جریان انتقادی را شناسایی کرد که به میراث مکتوب حدیثی با دیده تردید ‌نگریسته‌اند و به پالایش آن دست یازیده‌اند. در این پژوهش برآن...

ضعف راوی حدیث، راه‌های کشف این ضعف و ارتباط آن با درستی یا نادرستی انتساب حدیث به معصوم از مسائل اصلی دو علم «حدیث» و «رجال»هستند. در این مقاله، آراء رجالی استاد بهبودی پیرامون راه‌های کشف ضعف راویان حدیث بررسی شده‌است. این بررسی در خلال تبیین آراء وی درباره‌ی علل و اسباب پیدایش علم رجال، اصول رجالی شیعه و روش مؤلّفان آنها، الفاظ جرح و ضعفاء، سامان یافته است. واکاوی آراء رجالی و «تاریخ حدیثی» اس...

در تاریخ‌گذاری آیه‌ها و سوره‌های قرآن کریم روش‌های نقلی، تاریخی، موضوعی، سیاق و اسلوب، آماری، روان‌شناختی و ذوقی و سلیقه‌ای متداول است که هر یک با نقدهای جدّی مواجه است؛ برخی از روش‌ها، نظیر روان‌شناختی و ذوقی و سلیقه‌ای در تاریخ‌گذاری قرآن جایگاهی ندارند و برخی دیگر نظیر نقلی، تاریخی، موضوعی، سیاق و اسلوب و آماری به تنهایی کارآیی کافی را ندارند، در این امر بهتر است روشی فراگیر در پیش گرفت که آم...

چکیده این پژوهش ناظر به وضعیت اعتبار حداقل مشارکت سیاسی زنان یا حق رأی آنهاست. از همین رو با نفی این اعتبار، هیچ گونه حق سیاسی به مفهوم خاص خود برای زنان معتبر نخواهد بود. درست همان چیزی که طیف وسیعی از سنت گرایان از ابتدا به آن اعتقاد داشته اند. این پژوهش تقابل مورد ادعای میان برداشت عقلانی و برداشت دینی در این زمینه را منتفی می سازد و نشان می دهد که می توان با دقت در متون دینی، برداشتی مطابق...

بسترسیاسی،اجتماعی و علمی فراهم شده در آغاز غیبت کبری موجب می شود که این مقطع سر آغازی باشد بر شکوفایی فکری در عالم تشیع ، حاکمیت آل بویه در بخش وسیعی از عراق و ایران و حکومت های محلی دیگری که گرایش های شیعی داشته اند فرصتی مغتنم در اختیار علما و دانشمندان شیعه قرار می دهد. فقها و محدثانی که تحت تعلیم ائمه اطهار (ع) برای هدایت جامعه در دوره غیبت شایستگی پیدا کرده اند با استفاده از این فضای باز س...

روش طبقه بندی احادیث متأثر از نظام طبقه بندی در هر دوره ای است که مؤلفان کتب با در نظر گرفتن ‏روش های مرسوم در عصر خویش به طبقه بندی احادیث می پردازند. کلینی جزء محدثانی است که در ‏طبقه بندی احادیث کتاب شریف «کافی» از روش طبقه بندی عصر خود یعنی طبقه بندی مفهومی آموزه های ‏حدیثی بهره گرفته است. اصل انتخاب و گزینش مفاهیم کلیدی کافی نیز مبتنی بر ضرورت ها و مسائل مطرح ‏در زمان تألیف آن است. مهمترین...

منطقه «بلخ» از جمله مناطقی است که حدیث شیعه مدتی از حیات خویش را در آن سپری کرده است، ولی پژوهشی مستقل در بازخوانی تلاش محدثان شیعه در این منطقه شکل نگرفته است.  این منطقه بخشی از خراسان بزرگ در قدیم بوده و اکنون شامل استان­هایی در ازبکستان و افغانستان شود. حضور محدثان بلخی در این منطقه و بلخیان مهاجر به دیگر حوزه‌های حدیثی شیعه از یک سو و اقبال دانشیان شیعی به حضور در این مناطق سبب شد که حوزه ...

مجموعهٔ حدیثیکافی نوشتهٔ محمد بن یعقوب کلینی از مهم‌ترین مجموعه‌های حدیثی شیعیان دوازده امامی است. برخی از مستشرقان به بررسی تفاوت‌های میان این اثر با دو مجموعهٔ حدیثی دیگرِ شیعی،یعنیمحاسن و بصائر الدرجات پرداخته و به این نتیجه رسیده‌اند که کتاب کافی هرچند از نظر محتوایی همانند دو اثر دیگر نمایندهٔ فضای آکنده از غلو قم است، اما چون شیعیان عقل‌گرای بغداد را مخاطب قرار داده در انتخاب احادیث و چینش آن‌...