قرآن که داعیه‌دار معارف برتر و هدایت پایدارتر است و برنامه‌های خود را مایه حیات واقعی بشر معرّفی کرده، برای تحقّق آرمانِ زندگی بهتر و جامعه برتر انسانی، راه روشنگری ذهنی و فکری و اصلاح بینش و نگرش فرد و جامعه را توصیه نموده و معتقد است که در طریق هدایتگری و دین‌گستری، باید از مبانی و روش‌هایی بهره برد که راه رشد اندیشه و تفکّر و انتخاب آگاهانه و آزادانه دین را برای مردم هموار ساخته و از اجبار و اکر...

تعیین اهمیت «تکلیف و تعبد» و میزان پیوند آنها با «عقلانیت و معنویت»، از مهم‌ترین مسائلی است که در معنویت فرانوگرا و شریعت‌گریز نادیده انگاشته شده است. از آن زمان که انگاره «جمع عقلانیت و معنویت» در راستای فروکاهی رنج‌های جامعه ایرانی ارائه گردید، نقدهای بسیاری بر آن نگاشته شد. جدای از اینکه این انگاره از دامنه کارآمدی فراگیر برخوردار نبود، مشکل اساسی آن این بود که در عین اینکه از سوی یک نواندیش...

نظریه «رفتار عقلانی» و الگوهای مبتنی بر آن در اقتصاد سنتی (متعارف) که رویکرد نئوکلاسیکی بر آن حاکم است، در زمینه واقع نمایی، تبیین و پیشبینی، نارسایی هایی داشته که مسلماً بعضی از آن­ها طی زمان برطرف شده است. این پژوهش اولاً در صدد یافتن پاسخ این سؤال است که آیا بهره گیری از سایر دانش ها اعم از فلسفی یا علمی، عقلی یا تجربی، در برون رفت از آن کاستی­ها مؤثر بوده است؟ و ثانیاً اگر از ابتدا از اندیشه ا...

علارغم اهمیت فضایل "عقلانی" (یا "معرفتی") در معرفت شناسی های افلاطون و ارسطو (از میان دیگر فیلسوفان)، بیشتر آثار اخیر در معرفت شناسی، متمایل به تمرکز بر روی سوالاتی از قبیل "معرفت چیست؟" و "چگونه فرد می تواند به آن دست یابد؟" می باشند. معرفت شناسان فضیلت گرا، این سوالات معروف را رها نمی کنند، بلکه به یک شیوه جدیدی – با تمرکز بر روی "فضایل عقلانی" و سپس با تمرکز بر روی "شخصیت فاعل عقلانی"- به آن...

مقاله پیش‌رو به بررسی یکی از دوره‌های اصلاحی عصر ناصری، یعنی بازه زمانی 1278-1275 می‌پردازد، بازه‌ای که معمولا از آن غفلت می‌شود. در این مقاله، با رویکردِ انتخاب عقلانی، به روایت  علی استدلالاتِ مخالفان در قالبِ سه گروهِ روحانیان، درباریان، و دیوانیان پرداخته شده است و پس از بررسی استدلالات هریک از این سه دسته، (بر اساس روش تطبیقی جان استوارت میل) که عمدتا بر آموزه­های فراموش‌خانه متمرکز است، استدل...

مشخص ساختن کارکردهای عقل و ایمان در ارتباط با معارف و باور های بشر، از چالش برانگیز ترین مسائل پیش روی اندیشمندان در طول تاریخ بوده و همچنان از مسائل اساسی در حوزه فلسفه دین و کلام جدید است. یکی از مهمترین حوزه های مواجهه و رویارویی این دو عنصر با یکدیگر مربوط به مسئله سنجش عقلانی متعلقات ایمان است. برخی از اساسی ترین پرسش های مربوط به این حوزه عبارت است از این که عقلانیت بشری یا معرفت عقلانی ب...

روش تلقین، یکی از روشهای مورد استفاده در تربیت دینی است. برخی از کارشناسان تربیت دینی معتقدند در تربیت باید از روشهایی استفاده کرد که موجب تغییر نگرش متربی شود و چشم‌انداز شناختی در او ایجاد کند. از نظر آنان کاربرد تلقین، قبولی کورکورانه و عادت به یادگیری و یادآوری مکانیکی آموزه‌ها را در پیدارد و موجب ایجاد خصوصیاتی همچون تسلیم و انقیاد در متربی می‌شود. موافقان بکارگیری این روش در تربیت دینی ن...

چکیده: با اینکه دیلتای کانت را در « نقد عقل محض » پیشگام خود دانسته و طرح ابتکاری خود را  به تبع کانت ، «نقد عقل تاریخی» نامیده است معهذا او را در عقلانی سازیِ سوژۀ انسانی ناکام می داند. وی نه فقط بر بُعد شناختی سوژه ، بلکه بر بُعد ارادی و احساسی آن هم تاکید می کند و کانت را به عقلانی کردنِ سوژه متّهم می کند . از سوی دیگر طرح کلان نقد وی برخلاف کانت به علوم طبیعی محدود نشده و شامل علوم انسانی هم می ...

قانون طبیعی نظریه‌ای در عقل عملی است که در زمینه‌های عملی فلسفه و الاهیات از آن بحث می‌شود. نظریه الاهیاتی قانون طبیعی عهده‌دار تنقیح توصیه‌های اخلاقی خداوند است و دو خوانش حداقلی و حداکثری دارد. خوانش حداقلی توصیه‌های اخلاقی خداوند را بر پایه واقعیت‌هایی طبیعی و عینی «تبیین» می‌کند و «کشف» همه آن واقعیت‌ها یا قسمتی از آن‌ها را در گرو رجوع به منابع نقلی و تاریخی دین می‌داند. خوانش حداکثری بر آن...