یکی از پیش نیازهای مهم برای برآورد خطر زمین لرزه، به دست آوردن اطلاعاتی دقیق تر و کامل تر از زمین لرزه هایی است که در دوره های تاریخی و پیش از تاریخ روی داده اند. این اطلاعات را می توان از بررسی نسخه ها و روایات تاریخی (لرزه شناسی تاریخی)، شواهد و آثار زمین شناسی (دیرینه لرزه شناسی)، و یا باستان لرزه شناسی (archaeoseismology) به دست آورد. باستان لرزه شناسی رشته ای نوپا است که با بررسی و ارزیابی...

برخی شاهنامه را به دلیل منظوم یا حماسی بودن و یا وجود بخش های اسطوره ای، متنی تاریخی ندانسته یا دست کم ارزش تاریخیش را کم رنگ انگاشته اند. این جستار به دنبال یافتن پاسخ پرسش هایی دربارة سبک و شیوة تاریخ نویسی شاهنامه، شناخت ویژگی های تاریخ نگارانة آن و نشان دادن ارزش و جایگاه آن در روند تاریخ نویسی ایرانی است. در این مقاله پس از نگاهی به تاریخ نویسی ایران باستان و سده های نخستین اسلامی، ویژگی ه...

از پیش گامان عرفان نظری در جهان اسلام، حکیم ترمذی است؛ محدث، فقیه، و مفسر ایرانی سدۀ سوم قمری/ نهم میلادی که در میان عامۀ مسلمانان از یک سو، با اثر مشهور حدیثی اش، نوادر الاصول، و از سوی دیگر، همچون یک صوفی و حکیم شناخته می شود. با تکیه بر آثار پرشمار باقی مانده از وی، می توان دریافت که خواسته است شیوه های سلوک معنوی رایج در ایران باستان و تمدن های همسایه را با تکیه بر منابع اسلامی، نظریه مند و...

این مقاله تفسیر تحلیلی تصویر ماهی/ دوماهی در هنر ایران است. تصویری که از کهن‌ترین دوران تاریخی تا دوران متأخر در سراسر جهان تکرار می‌شود. این نقش از سویی بازنمود صورت فلکی حوت است و در نجوم کهن کاملاً شناخته شده است و از سوی دیگر با نقشی در فرش ایران موسوم به ”ماهی درهم“ کاملاً مشابه است. برای این اصطلاح متأخر توصیف‌های متعددی از سوی پژوهشگران ایرانی ارائه شده است، ولی هیچ‌کدام آن را با صورت فلکی...

بررسی و تحلیل سیر کیفی و کمّی محتوای آموزشی دروس باستان شناسی در ایران با گذشت یکصد و پنجاه سال از آغاز فعالیتهای باستان شناسی در ایران و نیز قریب هشت دهه از آغاز آموزش رشته باستان شناسی هنوز محتوای آموزشی دروس این رشته ماهیت کاربردی مطلوبی ندارد؛ به نحوی که دانش آموختگان این رشته برای فعالیتهای عملی و کسب تجربه و مهارتهای فنی و حرفه ای لازم نیازمند گذراندن دوره های کار عملی و میدانی در هیئتهای ...

کشف و استفاده از فلزات یکی از مهم ترین دستاوردها در تاریخ بشری است. فلزات مواد اولیه اصلی در تولید ابزار و وسایل مهندسی بوده و کشف آنها نقش مهمی در پیشرفت بشری داشته است. بجز طلا و نقره که بیشتر جنبه تزیینی داشته اند، فلزات قلع، مس، سرب و آهن اولین فلزاتی هستند که کشف شده و به طور گسترده مورد استفاده صنعتی قرار گرفته اند. شواهد مکتوب در ادبیات فارسی نشان می دهد که هزاران سال قبل مردم این سرزمین...

جام مرودشت برای نخستین بار به عنوان قدیمی ترین شیء سالن طلای نمایشگاه «شکوه ایران» و نیز نمایشگاه «زن در گذر زمان» در موزة ایران باستان به نمایش درآمد. آشنایی با داستان چگونگی کشف این جام گران بها و باستان شناس آن، خالی از لطف نیست. به همین مناسبت، خلاصه ای از این ماجرا به نقل از دکتر «علی اکبر سرفراز» باستان شناس این جام آورده شده است.

فردوسی براساس منابع مکتوب و شفاهی موجود، شاهنامه را سرود تا عقاید و فرهنگ ایرانیان باستان را برای آیندگان گزارش کند. گرچه منابع مذکور کمابیش بازگوکنندۀ فرهنگ ایران باستان و باورهای مزداپرستی بوده اند، اما اثبات گزارش بی طرفانه مواضع دینی ایرانیان باستان توسط فردوسی نیاز به بررسی دارد. در این مقاله گزارش فردوسی از نظرگاه مزداپرستان دربارة هفت دین (بت پرستی، دین مانی، دین مزدک، دین زرتشتی، یهودیت...