خاقانی شروانی قصیده­سرای بزرگ سدۀ ششم هجری قمری، به میزانی بسیار از روایات شاهنامه و داستان­های اساطیری و پهلوانی در شعر خود بهره برده است. برخی شواهد نشان می­دهد که شاعر در شعر خود به داستان­هایی حماسی و پهلوانی از شاهنامه اشاره می­کند که مربوط به روایت فردوسی از شاهنامه نیستند و مشخّصاً در شاهنامۀ فردوسی وجود ندارند یا به گونه­ای دیگر روایت شده­اند. نگارندگانِ این سطور، این فرض را مطرح می­کنند ک...

نزاریان ایران از سال 487 قمری که المستنصر بالله فوت کرد تا سال 557 قمری از امام مستور پیروی می کردند. از این تاریخ به بعد پیرو امامت حسن بن محمد بن کیابزرگ که پدرش حجت و داعی امام مستور بود گردیدند. حسن دوم در سال 559 قمری با اعلام دور قیامت تغییر اساسی در نگرش نزاریان به مذهب و عقاید مذهبی به ویژه بهشت و دوزخ به وجود آورد و عبادات ظاهری را ملغی اعلام کرد.جایگاه و اهمیت امام در بین نزاریان و هم...

رضی الدین عبدالله بن محمد، معروف به امامی هروی، ادیب و شاعر قرن هفتم هجری قمری، معاصر سعدی و مجد همگر و ملک الشعرای دربار قراختاییان کرمان بوده است. علاوه بر شعر و علوم بلاغی، در ادبیات عرب و علوم عقلی از سرآمدان روزگار خود بود و رساله ای به عربی در شرح قصیدة ذوالرمه (شاعر معروف عرب د 117 ق) دارد. دیوان این شاعر، فقط یک بار، آن هم در 1343 شمسی به کوشش همایون شهیدی از سوی انتشارات علمی چاپ شده ا...

بصیرت، میزان شناخت حق وباطل به خصوص در فضای شبهات و فتنه هاست؛ که نبود آن انسان را در طی مسیر سعادت دچار مشکل می کند. حال اگر این عدم بصیرت از نخبگان و خواص جامعه سر بزند، به جهت نقش الگویی ومدیریتی که نسبت به دیگر اقشار جامعه دارند، مسیر جامعه با انحراف ایشان منحرف شده ودچار شکست می شود. بنابراین بصیرت خواص از اهمیت بالایی برخوردار است. به همین جهت عوامل عدم بصیرت رادر میان آیات وروایات ریشه ی...

بنابر مشهور امام حسن† در اواخر صفر سال 49 یا 50 هجری قمری، توسط جعده بنت اشعث و به تحریک معاویه به شهادت رسیدند. بیشتر اسلام شناسان غربی، حکم به ساختگی بودن این روایت داده و ادعا کرده اند که تنها شیعیان کیفیت وفات امام را در منابع خود بدین صورت ضبط کرده اند. در این مقاله تلاش شده است تا با رویکردی توصیفی، دیدگاه ها و دلایل آنان استقصا و با منابع اسلامی مقایسه شود؛ تا از این رهگذر، دقت ادعاهای م...

این پژوهش ابتدا به شرح و توضیح مناسبات و روابط سیاسی ، میان حکومت ایران (سلسله صفوی) و حکومت عثمانیان در نیمه نخست سده ده هجری قمری پرداخته و سپس به شرحی از تعاملات فرهنگی رایج میان این دو حکومت، سخن به میان آورده است. پس از آن شخص نصوح مطراقچی، در مقام هنرمند دربار عثمانی، به همراه مختصر اطلاعاتی از شرح و حال زندگی وی معرفی شده و ویژگی های بصری و زیبایی شناسی و جنبه های تخیلی ، حقیقی و نمادین...

مثنوی انصاف نامه، اثر میرزا اسماعیل، تائب تبریزی است که شامل هزار بیت در عجایب خلقت خداوند و دعوت به توحید وشناخت عظمت الهی، توأم با الفاظ شوخی آمیز و دارای دیباچه ای منظوم قبل از مثنوی وابیاتی از توحیدنامه، زندان نامه، خشخاش نامه و رباعیات خود به آن افزوده است. این اثر مربوط به قرن چهاردهم هجری قمری است که در سال 1361 هجری قمری به نظم درآمد. از کتاب فوق الذّکر تنها یک نسخه به شماره ی 840 در مرک...

اسماعیلیه دومین شعبه پرجمعیت شیعه بعد از اثنی عشری است. این شعبه پس از وفات امام جعفر صادق (ع) در سال 148 هجری قمری، قائل به امامت اسماعیل فرزند بزرگتر امام شدند و از دیگر شیعیان جدا گشتند و برای براندازی حکومت عباسیان کوشیدند و در قرن های سوم تا هفتم هجری قمری پیروان بسیاری یافتند، ازآن جمله در ایران دست به تبلیغات مخفیانه زدند و کسان و گروه هایی به آنان پیوستند. در واقع اسماعیلیه نام عمومی تم...

رشد و تکامل تاریخ نگاری در گستره فرهنگ و تمدن اسلامی مرهون کوشش مورخان بسیاری است; یکی از این مورخان خلیفه بن خیاط عصفری صاحب دو کتاب تاریخ و طبقات است که در میان پژوهشگران و دانشجویان تاریخ اسلام چندان شناخته شده نیست. وی در اواخر قرن دوم و اوایل قرن سوم قمری در بصره می زیسته و یکی از پیشگامان تاریخ نگاری به شیوه سالشمار و نیز طبقات نگاری می باشد. در نوشتار حاضر زندگی و کتاب تاریخ وی به اختصار...

میان­رودان (بین­النهرین)، در تاریخ‌ جایگاه مهمی دارد. رود فرات به دلایل متعددی چون فاجعه‌ عاشورا، در باورهای مردمی از جایگاه رفیع و تقدس بیش­تری برخوردار است‌. آشنایی با پیشینه‌ تاریخی و حضور و جنس قبایل و اقوام و نواحی اطراف رود‌، نزدیکی و دوری فرات با محل قیام عاشورا‌، آگاهی از تمدن حواشی فرات و شناخت بهتر از جغرافیای حاشیه فرات مخصوصاً ترعه‌ها و کانال‌های آب‌رسانی در ناحیه‌ نینوا، از نکات اصل...