پرداختن به جایگاه و منزلت علم تاریخ در طبقه‌بندی‌های رایج علوم در نزد مسلمانان و معضلات و مسائل فراروی آن، مسئله پژوهش حاضر را شکل می‌دهد. حکما و فلاسفه که قائل به اصالت علوم و دانش‌های عقلی بودند، تاریخ را به عنوان علم نپذیرفتند. فقها و علمای دینی هم درباره جایگاه علمی تاریخ، دو موضع متفاوت اتخاذ کردند؛ غالب فقیه‌مورخان تاریخ را به لحاظ برخی ویژگی‌های موضوعی، روشی، فایده‌مندی و غایت در زمره عل...

ابن‌خلدون در مقدمه‌ی خود گونه‌ای از اندیشه‌ی تاریخی را مطرح کرده است که با تاریخ‌نگاری رایج عصر خود و حتی پس از آن، تفاوت‌های آشکاری دارد.در این شیوه به جای تأکید بر وقایع و فقط نقل اخبار، بر یافتن سرشت وقایع تاریخی، علت وقوع آن و تأثیرات آن بر حوادث دیگر تأکید می‌شود.این رویکرد به تاریخ که می‌توان تاریخ علمی، سنجیده و اندیشیده‌ و به بیان دیگر منطق تاریخ خواند، روشی دارد که مقدمه‌ی ابن خلدون در...

داروشناسی در تمدن اسلامی غالبا در کنار علوم مختلفی همچون گیاهشناسی، پزشکی، جانورشناسی و کیمیا مطرح شده است. به تدریج و با رشد داروشناسی، این علم جایگاه تخصصی و مستقل خود را به دست آورد. پژوهش حاضر با عنوان تاریخ داروشناسی در ایران و بین النهرین از صدر اسلام تا حمله مغول، در پنج بخش به داروشناسان و تألیفات آن ها می پردازد. بخش اول با عنوان کلیات، بعد از شرح اصطلاحات داروشناسی، جایگاه این علم ر...

هدف از این مقاله بررسی امکان پارادایم جامعه شناسی اسلامی در شرایط کنونی با توجه به عدم توافق لازم در پذیرش علم دینی، فقدان فلسفه علوم اجتماعی اسلامی مدون، نبود علمی بنام جامعه شناسی اسلامی و اجتماع علمی پیرامون آن و فقدان سایر شرایط لازم جهت تحقق پارادایم مذکور است. پرسش اصلی مقاله حاضر این است که در بستر تحول از علوم انسانی موجود (با مبانی و رویکرد غربی) به علوم انسانی مطلوب موردنظر (با مبانی ...

تاریخ نگاری اسلامی و به تعبیری تاریخ نگاری مسلمانان به عنوان یکی از ابعاد و مظاهر مهم فرهنگ و تمدن اسلامی از جایگاه ویژه ای در بین سایر مولفه های آن برخوردار است. در فرایند تدوین تاریخ نگاری اسلامی؛ افراد، طبقات و گروههای مختلف از جمله پزشکان، حکما، مورخان و... سهیم بوده داند. با وجود مطالعات و بررسی های گسترده ای که درباره پزشکان دوره اسلامی انجام گرفته است؛ مطالعه درباره افرادی که به صورت همز...

برای بررسی های تاریخ علوم اسلامی تهیه فهرست های مختلف ازآثار علمی دانشمندان اسلامی ضروری است. در زمینه دانش ستاره شناسی. یکی از ضروری ترین کارها، آماده نمودن فهرست یا فهرست هایی از زیج های دورهء اسلامی است که سابقه تهیه آنها به قرن نوزدهم میلادی بازمی گردد. کامل ترین فهرست از این زیج ها فهرست آقای کندی با عنوان پژوهشی در زیجهای دورهءا سلامی می باشد; اما از زمان نوشته شدن این کتاب سالها می...

مقاله رویکردی تاریخی و فرهنگی به معانی عقل در جهان اسلام دارد و با روش توصیفی – تحلیلی نقش قرآن و متون دینی را نسبت به معانی و اصطلاحات عقل در فرهنگ اسلامی دنبال می کند.در بخش نخست مفاهیم و معانی ای که عقل در تاریخ اسلام با آنها مواجه شده است شناسایی می شود و این معانی براساس ملاک های مختلف دسته بندی می شود.در بخش دوّم با رعایت دسته بندی های معانی و اصطلاحات تاریخی و فرهنگی عقل نسبت آنها با متون...

نوشتار حاضر که به بحث از توانایی های فلسفة اسلامی در حوزۀ سیاست می پردازد، این پرسش را محور قرار می دهد که آیا فلسفۀ اسلامی استعداد و قابلیت ورود به حوزۀ سیاست یا پرداختن به مباحث فلسفۀ سیاسی را دارد؟ در این راستا، ضمن تبیین معنا و مفهوم «فلسفۀ سیاسی اسلامی» و اشاره به جایگاه فلسفه اسلامی در میان دانش های اسلامی، نسبت فلسفۀ اسلامی و تاریخ تمدن اسلامی به ویژه در ایران، مورد بحث قرار گرفته است. ...

روندهای ترجمه در تاریخ ایران و تشخیص نسبت آن با تحولات فکری و اجتماعی، به‌عنوان شاخص تعیین کارویژۀ ترجمه در دو دورۀ ایران باستان و عصر تمدن اسلامی در این مقاله بررسی شده‌اند. مفهوم ترجمه به دو معنی در این مقاله به کار رفته است: «بازگردانی گفتار یا نوشتار از زبانی به زبان دیگر» و «بازخوانی یک فرهنگ در یک فرهنگ دیگر، به‌مثابۀ امری میان‌فرهنگی یا ارتباطی یا میان‌اجتماعی». منبع استناد در گذشتۀ تاری...