یکی از مباحث مهم و اساسی در مطالعات نقدی قدیم و جدید، اصل تقابل و بافت دوقطبی در آن است. اصل تقابل، دارای کارکردهای متعدد معرفت شناختی و زیباشناختی است. یکی از کارکردهای اصل یادشده، فرآیند معناسازی و برجسته سازی مفاهیم است. در این پژوهش که با رویکرد توصیفی – تحلیلی به نگارش درآمده، به بررسی تقابل واژگانی و بافت دوقطبی آن در فرازهایی از مناجات امام علی(ع) پرداخته شده است. در متن مناجات‌نامه یاد ...

واکاوی پیوند ادبیات و محیط‌زیست و نحوة انعکاس زیست‌بوم در آثار ادبی از اواخر قرن بیستم میلادی در قالب نقد ‌زیست‌بوم‌گرا آغاز گردید. این حوزة مطالعاتی با محور قرار دادن محیط‌زیست و دقت در تأثیر آن بر متون ادبی، ضرورت توجه به این موضوع را در علوم انسانی مطرح می‌نماید و بدین‌ترتیب، در تلاش برای برجسته‌سازی جایگاه محیط‌زیست در متون ادبی و نیز حفظ آن در دنیای صنعتی امروز است. پژوهش پیش‌رو بر مبنای ر...

بحث تقابل­ها یکی از مهمّ­ترین مباحث مورد توجّه ساختارگرایان است که می­توان ریشة آن را در باورهای اساطیری و فرهنگی بشر دانست. این مبحث که جایگاهی ویژه در زبان­شناسی دارد، می‌تواند در پژوهش­های ادبی؛ بویژه در نقد و تحلیل متون نیز نقش ارزشمندی ایفا کند. در پژوهش حاضر به بررسی تقابل­های واژگانی در شعر حکیم سنایی، شاعر برجستة سده­های پنجم و ششم هجری که با تحوّلات و نوآوری­هایش در غزل، قصیده و مثنوی، از...

روح‌‌الارواح از آثار مهم قرن ششم هجری است که به شرح اسماء‌الله اختصاص دارد. ارتباط انسان و خدا از موضوعات محوری کتاب است. در این مقاله بر اساس روش تحلیلی ـ توصیفی نشانه‌‌شناسی ساختارگرا، به بررسی رابطۀ انسان و خدا در متن روح‌الارواح سمعانی پرداخته‌‌ شده است. در بررسی متن، به ‌دنبال یافتن آن دسته از عناصر ژرف‌ساختی بودیم که در موضوع ارتباط انسان و خدا، نظام‌‌های نشانه‌‌ای متن ر...

یکی از کهن ترین و گسترده ترین بن مایه های داستان های عاشقانة جهان، عشق نامادری به پسر همسر است. در ادب پارسی افزون بر بهترین نمونۀ ایرانی آن که در داستان سیاوش و سودابۀ شاهنامه گزارش شده است، با تأثیر پذیری از روایت قرآنی داستان سامی یوسف و زلیخا، آثارو منظومه هایی پدید آمد که هنری ترین آن ها محبت نامه سرودۀ عبدالرحمن جامی در اورنگ پنجم از هفت اورنگ است. در آثار ملل دیگر نیز روایت هایی با بن ما...

اراده در انسان همراه با تصور، تصدیق و تغییرات نفسانی، حادث می شود. مسلماً این اراده، سزاوار ذات واجب الوجودی خداوند، نیست. از سوی دیگر، می دانیم ذات باری تعالی از ازل متصف به جمیع صفات کمالی است. اراده نیز از صفات کمال است و بنابراین، عقلا ذات باری تعالی نمی تواند خالی از این کمالِ ازلی باشد. لذا ملاصدرا در همه آثار فلسفی خود، اراده را از صفات ذاتی و همان علم، شوق و ابتهاجِ خداوند به نظام اصلح می ...

نوستالژی اصطلاحی است که از روانشناسی وارد ادبیات و هنر شده است و برای توصیف و تحلیل آثار ادبی به کار برده می شود. نوستالژی در واقع تقابل گذشته و امروز و تلاش برای دست یابی به دنیایی آرمانی است که در گذشته وجود دارد. نوستالژی در ادبیات رفتاری آگاهانه است که هنرمند می کوشد با بهره گیری از آن به گذشته باز گردد. منوچهر آتشی (1312 ـ 1384) از شاعران پرکار ادبیات معاصر است که نوستالژی در آثار او از ...

باتوجه به حساسیت و عنایت انسان از گذشته تا امروز به مباحث مرتبط با روح و فطرت و مباحث معنوی، نویسندگان مختلفی با قلم گویا به بیان چنین موضوعاتی می پردازند و مورد استقبال قشر عظیمی از مردم قرار می گیرند. عامه مردم ناآگاهانه تحت تأثیر اندیشه های انحرافی که در قالب هنری زیبا ارائه می شوند قرار می گیرند. لذا لازم است نقد و تبیین آثار نویسندگان این چنینی مورد مداقه محققان قرار گیرد. در این پژوهش یکی...

نهاد ثبت به عنوان اساسی ترین نهادی که تضمین کننده امنیت اقتصادی، حقوقی و قضایی جامعه است، مورد توجه جوامع بشری بوده و همین امر سبب شده تا هر جامعه ای با توجه به شرایط اجتماعی خود با اقتباس از یکی از نظام های ثبت املاک در جهت دستیابی به این امنیت تلاش کند. لیکن عدم توجه و شناخت آثار و اهداف ثبت املاک و در نتیجه، نقض این اهداف و آثار چه در وضع قانون و چه در رویه عملی سبب شده است که نظام ثبت املاک...

زبان شعر، زبان تناقض است و این تناقض در هر دو ساحت صورت و معنی برای شعر اجتناب ناپذیر است.این جستار در پی آن است تا این گونه تنش های صوری- معنایی را در غزلیات حافظ مورد تحلیل قرار دهد.در بخش نخست مقاله، مختصری در باب پارادوکس و تعریف آن در شعر، آمده است.سپس در مورد ساخت تقابل های دوگانه در مکتب ساختار گرایی اندکی بحث شده است.در بخش سوم تضادها و تقابل های دوگانه در اشعار حافظ نشان داده شده و علا...