راحة الصّدور یکی از آثار برجستة تاریخی - ادبی زبان فارسی است که از شاهنامه بسیار اقتباس کرده است. نقل پانصد و نود و چهار بیت از شاهنامه در موضوعات حکمی و اخلاقی در این کتاب، از یک طرف نشان دهندة عظمت شاهکار فردوسی و از طرف دیگر نشان دهندة علاقه و دلبستگی راوندی به شاهنامه است. راوندی در سراسر کتاب خود از اندرزهای حکیمانة فردوسی سود برده و با این کار، به اثر خود ارزش و اعتبار بخشیده و به دلیل علا...

بررسی نقش زنان در شاهنامه فردوسی و بازتاب سیمای آنها در آن، جزو بحث هایی است که همیشه مورد مناقشه اهل فن و تحقیق بوده است. برخی معتقد به زن ستیزانه بودن شاهنامه هستند و برخی دیگر در پی رد این مدعا. هدف از انجام این پژوهش بررسی شخصیت، نقش و تأثیر زنان شاهنامه در داستان های آن است. شخصیت هر یک از زنان شاهنامه منحصربه فرد و یکتاست؛ همچنان که نقش زنان در تمام داستان های شاهنامه یک شکل نیست و دارای ...

بحث بازتاب شاهنامه در متون نظم و نثر ایران کاری بس پردامنه است. شاهنامه حکیم فردوسی، کتاب هویت فرهنگی ما ایرانیان با زبان استوار و سخن دلپذیر آنچنان در ادب فارسی ریشه دوانده که گویی رکن اساسی در تجدید حیات آثار می باشد. شاهنامه اثر چه داعیه عرفانی بودن ندارد اما در متون مهم عرفانی ما حضوری زنده و پویا دارد. نگاه عرفا همچون شعرا به شاهکار ادبی فردوسی به گونه ای ست که تصور یک لحظه جدایی فرهنگ و ...

کوش نامه اثری حماسی است که حدود یک صد سال پس از شاهنامه فردوسی توسط ایرانشاه بن ابی الخیر سروده شده است. هر چند که صاحب این اثر تا حدودی از شاهنامه تقلید کرده، امّا به دلیل این که منبع منثور آن با شاهنامه متفاوت بوده است، تفاوت های اساسی در اصل داستان ها با شاهنامه دارد. این منظومه به سرگذشت ضد قهرمانی به نام کوش پیل گوش پیل دندان، برادر زادۀ ضحّاک، می پردازد که از سوی ضحّاک به فرمانروایی چین انتخ...

شاهنامه قرچقای خان با 148نگاره از جمله شاهنامه های دوره صفوی(مکتب اصفهان) است که بنا به سفارش و حمایت قرچقای خان والی مشهد، بیرون از کتابخانه-کارگاه های سلطنتی، به انجام رسیده است. این شاهنامه که اینک با عنوان: شاهنامه ویندزور! در قصر سلطنتی ویندزور در بریتانیا نگهداری می‌شود، دارای 148 برگ نگارگری است. این شاهنامه متعلق به 1058ه. ق/1648م و از معدود شاهنامه های کامل متعلق به این دوره است. به ا...

انتشار شاهنامه خالقی مطلق تحول بزرگی در عرصه شاهنامه­شناسی و تصحیح متن در ایران بود. دعوت صریح خالقی از منقدان در مقدمه متن شاهنامه­اش برای بررسی بیت­­بیت تصحیح او و بحث­های گوناگون تصحیح متن در یادداشت‏های شاهنامه توسط او، باب جدیدی را در مقابل پژوهشگران این عرصه گشود. ما بر مبنای شیوه­های تصحیحی جناب خالقی، سبک فردوسی و با کمک از دستنویس سن­ژوزف و منابع حاشیه­ای دیگر چند نکته انتقادی را دربار...

نقاشی عصر قاجار به طور عمده، به دو دوره تقسیم می شود: دوره نخست؛ مقارن با سلطنت فتحعلی شاه نضج می یابد تا عصر ناصری دوام می آورد؛ بر تلفیق صور نگارگری و تزئینی با دستاوردهای هنر ناتورالیستی تکیه دارد و سیطره کلی دستاوردهای هنر ایرانی در آن، حائز اهمیت است. دوره دوم، با سلطنت ناصرالدین شاه و ظهور هنرمندان اروپارفته، شکل می گیرد و مبتنی بر بازنمایی از هنر طبیعت گرای غرب است. شاهنامه عمادالکتّاب، م...

برای حلّ ابهامات متنی شاهنامه، از منابع متعدّدی استفاده شد ه است؛ نظیر متون تاریخی، متون اساطیری، فرهنگ­های لغت، متون حماسی و ... . امّا تاکنون به منابع تصویری به مثابه منبعی در شاهنامه­پژوهی توجه نشده است. مقصود از منابع تصویری، نگاره­های نسخ مصوّر شاهنامه است. این نگاره­ها بیشتر با رویکردی تزئینی و هنری بررسی شده و تاکنون از آن­ها به مثابه یک منبع پژوهشی استفاده نشده است. این جستار سعی دارد تا به...

مقاله حاضر با کاوش چند سویه ، سعی در تعریف و تحدید منظومه هایی حماسی و پهلوانی را دارد که عموماً زیر نام شاهنامه کردی شناخته شده اند؛ منظومه هایی که ریشه در اسطوره دارند و در بر دارند ه باورها و پنداشته های جمعی زاگرس نشینان از بن تاریخ تاکنون هستند. طرح تفاوت بن مایه های اسطوره ای در غرب و شرق ایران، محقّق را به کاوش در اندیشه و جهان بینی شاهنامه کردی واداشته است. نتیجه آن به دست آمدن یک طبقه بن...

رستم یکی از پرآوازه ترین پهلوانان شاهنامه است. در شاهنامه، پدر او دستان، پدربزرگ او، سام و جدّ او نریمان است و اصل و نسب او از سوی مادر به ضحاک فرزند مرداس می رسد. با این اوصاف، روشن می شود که اسطورۀ رستم در شاهنامه به کلی دگرگون شده است؛ به این ترتیب که نه دستان پدر اوست و نه سام و نریمان، پدربزرگ و جد او هستند. از سوی دیگر، در اصل و نسب مادری او نیز، خلافِ آنچه در شاهنامه آمده است، ضحاک پسر مرد...