نامۀ خسروان، اثر جلال الدین میرزا ، فرزند فتحعلی شاه قاجار است که در زمان سلطنت ناصرالدین شاه قاجار تألیف شده است. نسخۀ خطی و مصور نامۀ خسروان با توجه به نحوۀ تفکر این دوره، دارای ویژگی هایی همچون نحوۀ نگارش به فارسی با حذف لغات و واژگان عربی و تصویرسازی از پادشاهان ایران باستان با توجه به داستان های شاهنامه است. این نسخه در چند دهه پس از تألیف از نمونه هایی است که سیاست های باستانگرایی در دورۀ...

در مواجهه با سپیده­دم تجدد ایرانی در عصر مشروطه می­توان پرسید آیا انقلاب مشروطه­ ایران، سرآغازی برای تحولات هنری بوده است یا خیر؟ دربار قاجار پیش از این به مدرنیزاسیون از بالا رو آورده بود که در پی آن، نظام نقاشی ایران، عناصری از بیرون را پذیرفته و حرکت به‌سوی نقاشی واقع­گرایانه را آغاز کرده بود. در این پژوهش، با اتخاذ دیدگاهی تاریخی و جامعه­شناختی تلاش شده است نشان ­داده شود دربار در چه شرایطی...

تصویر فرشتگان در دو دورۀ هنری قاجار و رنسانس دارای ویژگی‌های مشترک و گاه متفاوت است. این مقاله می‌کوشد تا با مقایسۀ تطبیقی نسخه‌های چاپی برجای‌مانده از تصاویر فرشتگان، در دو دورۀ هنری قاجار و رنسانس، به کشف شباهت‌ها و تفاوت‌های فرشتگان از منظر بصری بپردازد. نتایج پژوهش بیانگر آن است که تصاویر فرشتگان در نسخ چاپی هر دو دورۀ هنری گاه، با وجود تفاوت‌هایی مختصر در شیوۀ اجرا، شباهت‌هایی نیز از نظر ن...

قهوه ­خانه ­ی ایرانی از جمله مکان­ هایی است که در زمان­ های نه چندان دور، بنا به جایگاه خاصّ اجتماعی و فرهنگی خود، نقش بسیار مهمّی را در ایجاد ارتباط بیشتر بین هنرهای نَقّالی (نَقل) و نقاشی (نَقش) ایفا نموده­ است. این پیوند هنری به ویژه پس از دوران قاجار در قهوه­خانه­ها نمود بیشتری یافته، به گونه­ای که تأثیر بسیاری از روایت­های پهلوانی و دینی را بر تابلوهای نقاشی قهوه­خانه­ای می­توان مشاهده کرد. روای...

اشیاء که در زندگی عادی مردم، مبتنی بر نوعی عقلانیت ابزاری‌اند، گاه در زندگی روزمره از جایگاه و کارکرد معمول خود فراتر رفته، کاربرد و جایگاه فرهنگی پیدا می‌کنند. آیینه‌ها از جملۀ اشیاء مادی هستند که با تأثیرپذیری از فرهنگ ایرانی- اسلامی، کارکرد فرهنگی و اعتقادی یافته‌اند. در این تحقیق، که با هدف شناخت تأثیر ایدئولوژی و مذهب بر فرهنگ مادی دورۀ قاجار انجام پذیرفته، تلاش گردیده تا با مطالعۀ موردی «...

در منطقۀ گیلان به بقاع متبرکه وامامزاده‌‌هایی که برروی دیوارهای آن تصاویر مذهبی نقاشی شده‌باشد بقاع ‌نقشین می‌گویند. موضوع اکثر این نقاشی‌‌دیواری‌‌ها وقایع کربلا وروز عاشوراست. ترسیم اینگونه نقاشی‌‌دیواری‌‌ها ریشه در تاریخ ایران شیعی دارد، که اوج گسترش آن در منطقۀ گیلان در دورۀ قاجار بوده است. پژوهش حاضر به دنبال پاسخ به این سؤال است که چرا نقاشی دیواری‌‌های بقاع نقشین در منطقۀ گیلان بازتولید م...

پدیده ی عکاسی با اختلاف سه سال از اختراعش در اروپا همزمان با حکومت قاجار وارد ایران (1842م/1258هـ .ق) شده و همزمان با آن رشد کرده است. عکاسی در ابتدای اختراع در اروپا جهت بکارگیری احتیاج به بستری مناسب داشته که به دلیل قرابتش به نقاشی از قواعد و ظرایف هنر نقاشی اروپایی بهره مند گشته است. فرضیه حاکی از آن است که این مدل تأثیرگذاری در ایران نیز تکرار شده و عکاسی دوره قاجار در نوع چیدمان پیش زمینه...

نامۀ خسروان، اثر جلال‌الدین میرزا ، فرزند فتحعلی‌شاه قاجار است که در زمان سلطنت ناصرالدین‌شاه قاجار تألیف شده است. نسخۀ خطی و مصور نامۀ خسروان با توجه به نحوۀ تفکر این دوره، دارای ویژگی‌هایی همچون نحوۀ نگارش به فارسی با حذف لغات و واژگان عربی و تصویرسازی از پادشاهان ایران باستان با توجه به داستان‌های شاهنامه است. این نسخه در چند دهه پس از تألیف از نمونه‌هایی است که سیاست‌های باستانگرایی در دورۀ...

ورود تکنیک­های نوین، متأثر از نقاشی غرب، در اواخر دورۀ قاجار، فصل تازه­ای در هنرهای تجسمی ایرانِ پهلوی گشود که از سویی، در هنر غرب و ادوار قبل، یعنی قاجار، ریشه داشته و از سوی دیگر، آینۀ تحولات و جهت­گیری­های عصر خود است. یکی از جریانات هنری خاص این دوره، ساخت تصاویری از نخبگان سیاسی است که به سفارش ایشان، در قالب عکس یا تک­چهره خلق می­شود. این نوع آثار، در جریان انقلاب مشروطه به اوج خود رسید و ...

این مقاله مبتنی بر این فرضیه است که ظهور رقم مسجع در نقاشی اواخر دورۀ صفوی، افشاریه، زندیه و اوایل قاجار، بنا به مصالح مذهبی و لزوم اجتماعی و اقتصادی بوده است. از مکتب اصفهان به بعد که نقاشی تا حدودی از حصار دربار بیرون آمد، در جامعۀ اصفهان بسط و گسترش یافت و با زندگانی روزمرۀ مردم گره خورد، نقاشان با معضل مقبولیت آن در بین عامه مردم مواجه شدند؛ چون نقاشی از دورۀ اسلامی بنا به مسائل کلامی و مذه...