این مقاله به نحوة پیدایی و عوامل شکل‌دهندة نظریة «روش‌شناسی بنیادین» به‌عنوان نظریه‌ای در باب مبناکاوی نظریات علمی اختصاص دارد که با اتکا به مبانی صدرایی، به بررسی عوامل معرفتی و غیرمعرفتی موثر بر تولید نظریه‌های علمی می‌پردازد. مبنای نظری این مقاله، خود نظریة «روش‌شناسی بنیادین» است و تلاش دارد نظریه روش‌شناسی بنیادین را در مورد خودش بیازماید. ابتدا شرحی از چیستی «نظریه روش‌شناسی بنیادین» داده...

کوهن مدعی است پارادایم های علمی رقیب در عین این که قیاس ناپذیر ند، با هم ناسازگارند. این مدعا این مسئله را ایجاد می کند که قیاس ناپذیری چگونه با تعارض جمع می شود؟ قیاس ناپذیری لازم می آورد که دو نظریة رقیب دارای شبکة معنایی و ساختار مقوله بندی متفاوتی باشند این راه را بر ناسازگاری و تعارض گزاره ها می بندد. در این نوشته با ارائة یک نظریة سمانتیکی و متمایز کردن دو نوع تعارض، تعارض گزاره ای و تعار...

جامعة ایران نیز در چند دهة گذشته شاهد تجربه جنبش های دانشجویی بوده است. این جنبش ها پیشقراول جنبش های ملی و سراسری، از جمله نهضت ملی نفت (1332)، انقلاب اسلامی (1357) و جنبش اصلاحی (1376) بوده اند. چرا جنبش های دانشجویی به راه می افتند؟ این مقاله می کوشد از منظر پنج نظری? جامعه شناختی به این پرسش پاسخ دهد و پس از آن، تجربة جنبش دانشجویی در ایران را ارزیابی خواهد کرد. در پایان، دلایل افول فعالیت ...

چکیده دنیای هزارتوی ذهن آدمی با معجون نظریه و نظریه پردازی عجین شده است. این ویژگی، قدرت خلاقیت و آفرینندگی را ‐ به مدد کلمات، نشانه ها و سمبل ها ‐ به آدمی ارزانی داشته است. این توانایی گاهی انسان را در یافتن راه حل مشکلات یاری رسانده و گاهی هم فارغ از دغدغه های زندگی بوده و بیشتر به شکل هنر نمایان شده است. مظهر و جلوه این توانایی که گاه مفید و گاه غیر مفید بوده، واژة نظریة خوب را در ادیبات عل...

نظریة ادراکات اعتباری، در ساختار کلی­اش نظریة جدیدی است که از سوی مفسر کبیر و حکیم مسلمان مرحوم علامه محمد حسین طباطبایی در عرصة مباحث فلسفی قدم نهاده است. آموزه­های مطرح شده در مباحثی از علم منطق  و انسان­شناسی فلسفی قدیم و همچنین منازعاتی که در عرصة علوم بلاغی، کلام و علم اصول فقه رخ داده است، برخی پیش­زمینه­هایی حساس­کننده ذهن آن مرحوم و برخی دیگر مواد خامی برای آن نظریه هستند. این نظریه به ...

در میان همة نظریه‌پردازان گفتمان،‌ نظریة لاکلا و موفه جایگاهی خاص دارد؛ از آن که این دو اندیشمند بهتر از دیگران توانسته‌اند نظریه‌ای را که ریشه در زبان‌شناسی دارد به عرصة فرهنگ، اجتماع و سیاست بکشانند. آنها با ارائة صورت‌بندی نظام‌مند از نظریة گفتمان به وسیلة ایجاد زنجیرة به هم پیوسته از مفاهیم جدید، ابزاری کارآمد برای شناخت و تبیین پدیده‌های سیاسی به دست داده‌اند. در عین‌حال گسترد‌گی مولفه‌ها ...

این مقاله به مسئلة عمومی کردن علم در مجله­های علمی عمومی ایرانی می­ پردازد. با آنکه مدت زیادی است این قبیل مجله­ها در ایران منتشر می شوند اما هنوز به عنوان مقوله ای ارتباطاتی در این حوزه مورد مطالعه واقع نشده اند. مقالة حاضر با توجه به نقش مجله­های مذکور در انتشار اطلاعات و درک علمی در حوزة عمومی بر زبان به کاررفته در تولید متون علمی عمومی ایرانی، تمرکز و معیارهایی را برای مناسب کردن زبان این م...

لذت به‌عنوان محوری‌ترین کیفیت نفسانی که غالب حالت‌ها و ملکات درونی و تحرکات جوانحی و افعال جوارحی آدمی را متأثر می‌سازد و زیرساختی برای بسیاری از خواسته‌ها وتمایلات او به‌شمار می‌آید، فیلسوفان مسلمان را بر آن داشته تا ماهیت و عناصر شکل‌دهندة آن را مورد کاوش نظری و تأمل عقلانی و تجربی قرار دهند، نظر به تفاوت برجسته‌ترین دیدگاه‌های ارائه‌شده و اهمیت موضوع در انسان‌شناسی فلسفی بر آن شدیم ضمن تجزیه...

هدف: هدف از این تحقیق، اثبات این مطلب بود که ایجاد تغییر در مبانی و پیش‌فرضهای انسان‌شناختی هابز، موجب تغییر در محتوای نظریة قرار اجتماعی وی خواهد شد. این پژوهش گام آغازین در راستای دستیابی به نظریة قرارداد اجتماعی اسلامی با محوریت آموزه‌های قرآنی است. روش: مقالة حاضر با روش توصیفی- تحلیلی، به استخراج مبانی انسان‌شناختی نظریة قرار اجتماعی هابز و جاگذاری مبانی انسان‌شناختی قرآنی در این نظریه پرد...