نسخۀ خطی و مصور هزار و یک شب، محفوظ در کاخ گلستان، واپسین نسخۀ خطی مصور فارسی در سطح درباری و یکی از فاخرترین آنهاست که در دورۀ قاجار تدوین شده است. این نسخه به مدیریت هنری ابوالحسن غفاری معروف به صنیع‌الملک (د. 1283ق/ 1867م) و با همکاری سی و چهار هنرمند نگارگر، مذهّب، جلدساز و صحاف در طی هفت سال (1269ـ1276ق/ 1853ـ1860م) به انجام رسیده است. گر چه نام برخی از هنرمندان فعال در این پروژه ب...

داستان معراج رسول اکرم(ص) رایج­ترین مضمون و درون­مایۀ دینی در سروده­های کُردی جنوبی است. شاعران کُرد جنوبی از زوایای مختلف داستان معراج را دست­مایۀ سروده­های خود قرار داده­اند و حضور علی (ع) در همۀ این معراج­نامه­ها از ویژگی­های مشترک آن­ها به شمار می­آید. از آن­جایی که پرداختن به این اشعار، روایت معراج از دیدگاه مردم عامّۀ کُرد ( کُردان جنوبی) را نیز روشن می­سازد، بنابراین نگارندگان در این جستار بر...

الملخص إن فکره الیوم الآخر تعتبر فکره أساسیه فی کل الأدیان السماویه، و قد بیّن القرآن منذ نزوله أنّ ساعه الحساب قد اقترب و الإنسان غافل عن حقیقه اقتراب الساعه التی یُحاسب فیها الناس علی أعمالهم و معتقداتهم ولهذا یشدّد القرآن الکریم بحزم بالغ علی حیاه الآخره و یصوّر مشاهد القیامه فی کثیر من آیاته بغیه تنبیه الناس و توعیتهم و إرشادهم إلی أقوم السبل. و مشاهد القیامه هی المناظر المخیفه الهائله التی...

یکی از پیوندهای ریاضیات با فقه، «حساب الفرائض» است. این موضوع عمدتاً در کتاب‌های مفصل فقهی و در بخش «کتاب الفرائض» یا «کتاب المیراث» می‌آید؛ اما تک‌نگاری‌هایی نیز در این زمینه تألیف شده است. هدف از این مقاله تحقیق و برررسی یکی از این تک‌نگاری‌هاست. این تک‌نگاری رساله‌ای منسوب به علامۀ حلی و با موضوع حساب الفرائض است. این انتساب مبتنی بر تصریح کاتب در ابتدای نسخۀ مذکور است. در این مقاله این انتسا...

بررسی تحلیلی ـ تطبیقی کتاب های چشم پزشکی اسلامی، به طور نمونه در کتاب المرشد غافِقی، امکان استخراج اصول ثابت را برای محقق فراهم می سازد که مورد پذیرش و استفادۀ اکثر چشم پزشکان مسلمان بوده است. استخراج این اصول موضوع اصلی، و روش آموزشی غافِقی در این کتاب، هدف فرعی این تحقیق است. نتیجه این تحقیق مؤید این فرضیه است که غافِقی شناختی واضح و متمایز از انواع بیماری های چشمی داشته که طبقه بندی دقیق بیماری...

دست‌نویس شمارۀ 3447 کتابخانۀ ملی تبریز، دربردارندۀ اثری فارسی در حساب، هندسه، جبر و نیز مطالبی پراکنده در هیئت و ابعاد و اجرام است که نگارش آن در 670 قمری به پایان رسیده، اما نام نویسنده و عنوان کتاب معلوم نیست. این نگارندۀ ناشناس در نگارش دو مقالۀ نخست از مقاله‌ها چهارگانۀ کتاب، از کتاب التکملة فی الحساب عبدالقاهر بغدادی(د 429ق) بهرۀ بسیار برده است و در مقالۀ سوم (هندسه) نیز توجهی خاص به کتاب ...

چکیده نسخۀ خطی لطایف اشرفی فی بیان طوایف صوفی از زمرة متون خانقاهی قرن هشتم و نهم است که توسط حاجی نظام‌الدین غریب یمنی در ذکر احوال، اقوال و کرامات سید اشرف‌الدین جهانگیر سمنانی ـ عارف ِایرانی‌تبار هندوستان ـ در شصت فصل با عنوان «لطیفه»، به رشتة تحریر درآمده است. اثر مذکور به شیوة تحلیلی و توصیفی و باتوجه به ویژگی‌های برجستة سبکی آن، در سه سطحِ زبانی، فکری و ادبی مورد بررسی قرار گرفته‌است....

کتابِ الکفایة فی الفقه یکی از متون فارسی در فقه شافعی است که حسین بن مسعود فرّاء بَغَوی (516ق) از فقها و مفسران برجستۀ سدۀ ششم هجری، آن را به رشتۀ تحریر درآورده است. بغوی در این کتاب، از جهت تبویب و تنظیم فصول و مباحث آن از متون عربیِ مشابه الهام گرفته است. این اثر گذشته از جنبه‌های علمی، به‌سبب اشتمال بر هزاران واژه و ترکیب نادر در زبان فارسی، به‌لحاظ ادبی و زبانی نیز شایستۀ توجه است. گرای...

در فهرست منابع و سیره پژوهی، متأسفانه نامی از کتاب «المستقصی» نگاشتۀ نیمۀ دوم قرن ششم از ابوالکرم عبدالسلام محمد بن حسن بن علی الحجی الفردوسی الاَنْدَرَسفانی ، به چشم نمی خورد و با آنکه جدّ و جهد نویسندگان این مقاله در دستیابی به نسخة اصلی یا نسخه بدل های سده های ششم، هفتم و هشتم هجری تا کنون به غایت مطلوب نرسیده است ، نظر  به قدمت این کتاب و جامع حدیث بودن مؤلف آن ، شناخت این اثر لازم به نظر می رسد...