در میان روایات تفسیری که از اهل بیت پیامبر: به دست ما رسیده است، حجم زیادی اختصاص به گونه روایات تأویلی دارد. مراد از تأویل حقایق خارجی هستند که این روایات از آنها حکایت دارند و به آنها راهنمایی می کنند.این گونه روایات کمتر مورد توجّه و تحلیل مفسّران قرار گرفته است. مسئله ای که روایات تأویلی را مورد بی مهری قرار داده است، عدم شناخت مبانی و منطق این تأویلات است که از اهل بیت صادر شده است. خلط معان...

با مطالعه دقیق فرآیند شکل­گیری تفکر فلسفی در جهان اسلام و ورود آن به اندلس، و سیر در مکتب مترجمان طلیطله و سپس ترویج آن در دیگر کشورهای جهان غرب و با بررسی و تحلیل نقش هر یک از فلاسفه اسلامی و آثار آن ها در می یابیم که ابن سینا از معماران اصلی بنای تفکر، فلسفه و علم در شرق و غرب بوده است، تا حدی که می­توان ابن­سینا و حکمت سینوی را سرچشمه رشد و تحول تفکر فلسفی غرب در سده های میانی، تصور کرد. نقش...

هدف از این پژوهش امکان سنجی تأثیر و تأثر و مقایسه دو مکتب عرفانی «ابن عربی» و «قبالای نبوی»  ابوالعافیه از طریق مطالعه اسرار حروف در این دو مکتب با توجه به خاستگاه جغرافیایی مشترک آنها، یعنی اندلس در عصر شکوفایی نهضت ترجمه، است. این تحقیق از طریق بررسی مستندات تاریخی (روش برون متنی) و همچنین تحلیل کیفی آثار مکتوب به جا مانده از این دو سنت عرفانی (روش درون متنی) دنبال می شود. بدین منظور با مقایس...

در تاریخ تفسیر قرآن شاهد مکاتب مختلف تفسیری در باب فهم و برداشت آیات الهی هستیم که از یک سو، هر کدام در بستر و ریشه ها و عواملی شکل گرفته و از دیگر سو، هر یک از آنها، آثار و تأثیرات خود را بر حوزه اندیشه اسلامی بر جای گذاشته است. در این مقاله از میان مکاتب مختلف و فراوان تفسیری، به بررسی مکتبی عمده و کاملاً متمایز که خود شامل مکاتب فرعی دیگری می شود، پرداخته و در باره مبانی آن سخن خواهیم گفت. ای...

نظام آموزش اسلامی در مغرب عمدتا بر پایه حفظ و آموزش رسم الخط قرآن مبتنی بود و به علوم عقلی و استدلالی کمتر توجه می شد. از جمله علومی که در این ساختار آموزشی توانست تکاملی بایسته یابد، علم قرائت بود؛ این علم اگرچه به دلیل فعالیت علمای افریقیه و اندلس، نتوانست در سده های اولیه اسلامی در مغرب مجالی شایسته یابد، اما در سده هشتم به دلیل مهاجرت علمای اندلس به مغرب از یک سو و اهتمام سلاطین مرینی از سو...

پژوهش پیش رو به بیان روش معناشناسی مفاهیم و واژه های قرآنی بر اساس مکتب معناشناسی فرهنگی و قومی (بُن) می پردازد. این روش در چهار گام به چگونگی تبیین و تفسیر واژگان و مفاهیم قرآنی به شیوة معناشناسانه می پردازد که شامل 1- ­معناشناسی واژگانی، 2- میدان های معناشناسی (واژه های هم معنا و مترادف، واژه های متضاد، واژه های مرتبط از لحاظ فعالیت و انفعال، و ملازم ها)، 3- مطالعات متنی و 4- مطالعات فرامتنی م...

اندلس به عنوان غربی ترین منطقه از سرزمین های اسلامی از جایگاه و اهمیت ویژه ای نزد مسلمانان برخوردار بوده و همانند دیگر مناطق مورد توجه گروه ها و فرقه های مختلف از جمله شیعیان قرار داشت، اما به دلیل سلطه امویان بر آنجا و دشمنی آنان با علویان و جریان های منسوب به آنها و نیز گسترش مذهب مالکی، اندیشه های شیعی با سرکوب شدید مواجهه شده و اجازه ظهور و بروز نمی یافتند. در چنین فضایی دانشمندان هم یا به ...

نظام آموزش اسلامی در مغرب عمدتا بر پایه حفظ و آموزش رسم الخط قرآن مبتنی بود و به علوم عقلی و استدلالی کمتر توجه می شد. از جمله علومی که در این ساختار آموزشی توانست تکاملی بایسته یابد، علم قرائت بود؛ این علم اگرچه به دلیل فعالیت علمای افریقیه و اندلس، نتوانست در سده های اولیه اسلامی در مغرب مجالی شایسته یابد، اما در سده هشتم به دلیل مهاجرت علمای اندلس به مغرب از یک سو و اهتمام سلاطین مرینی از سو...

تفسیر فلسفی ملاصدرا را باید در درون مکتب اصفهان مورد ارزیابی قرار داد. سنخ نقد او در آثارش از روش­های تفسیری رایج تا زمان او نشان می­دهد که وی با ابتناء بر رهیافت فلسفی، آنها را نابسنده می­داند. می­دانیم که کوشش­های پژوهشی صورت گرفته درباره مکتب اصفهان بر محور دستاوردهای عقلی بوده و رویکردهای حدیثی، تفسیری و کلامی آن مورد غفلت واقع شده است. کمتر تحقیقی وجود دارد که شروح حدیثی مانند الرواشح السم...