بعد از شکل‌گیری حکومت اسلامی به دست پیامبر اکرم (ص) در مدینه و گسترش قلمرو آن به سراسر جزیرة العرب و سپس به مناطق مهم تحت سلطه دو امپراتوری روم شرقی و ایران ساسانی، ایجاد و توسعه تشکیلات اداری و مالی منسجم و گسترده ضروری بود. به گواه اطلاعات مندرج در منابع تاریخی، میراث دیوانی ایرانی از طریق دبیران ایرانی بیش از میراث رومی وارد دیوانسالاری اسلامی شد. مسأله اصلی مقاله این است که زمینه‌ها و عوامل...

تاثیرات غلبه و حکمرانی مغول‌ها در ایران، از جنبه‌های مختلف درخور بررسی است. از جمله این تاثیرات نحوه مدیریت و شیوه راهبرد بخش‌های اداری است. مغول‌ها در هنگام ورود به ایران، روش اداری خاص خود را داشتند و به طبع، در تشکیلات موجود در ایران دگرگونی‌هایی ایجاد کردند. در نتیجه با حکمرانی مغول‌ها، تشکیلات کهن اداری ایرانی‌اسلامی دگرگون شد. در برابر این تشکیلات و عناصر جدید، سنت‌های کهن اداری ایرانی‌اس...

اسناد، از منابع با ارزش تاریخی به شمار می‌آیند که تحقیق بر روی آن‌ها می‌تواند برطرف کنندۀ بسیاری از ابهامات دربارۀ دوره‌های مختلف تاریخی باشد؛ به خصوص اسناد دورۀ صفویه و آنچه دربارۀ تشکیلات مالی آن دوران وجود دارد. در این مقاله، با رویکرد تحلیلی، به بررسی اطلاعات اسناد عشروده‌نیم، موجود در مرکز آستان قدس رضوی خواهیم پرداخت. در قسمت سندشناسی، به بررسی شکلی و محتوایی و ارزش‌های گوناگون اطلاعاتی ا...

پژوهشی درباره سیف‌الدین بیتکچی دیوانسالار مسلمان دوره هلاکو (آخرین کارگزار الوس جوچی در ایران)[1] هوشنگ خسروبیگی[2] یزدان فرخی[3] چکیده با حمله گسترده مغول به سرزمین‌های اسلامی‌و سقوط حکومت‌های مسلمان، تشکیلات اداری این حکومت‌ها نیز به یک باره فرو ریخت. با این حال کارگزاران مسلمان بازمانده از این حکومت‌ها توانستند به تدریج جایگاه خود را در تشکیلات اداری مغول‌‌ها باز یابند. در این میان حضور سیف‌...

محو خودکامگی و در کنارِ آن استقرارِ حاکمیت قانون و ایجاد تحول بنیادی در ساختار اداری و اجرایی کشور بود، به مثابة مهم ترین و تأثیرگذارترین رویداد ناموفق و ناکام سیاسی ـ اجتماعی دوران قاجار محسوب می شود. در نتیجه، ویژگی های نامطلوب نظام فرسوده و ناکارامد دیوان سالاری آن دوران، که عمدتاً از استبداد سلطنتی و نبود قانون و روحیۀ خودسری و قانون گریزی نشئت می گرفت، در اساس، دست نخورده باقی ماند. در یک کلا...

خوارزمشاهیان(حک.491-628ق) برای پیشبرد اهداف خود نظامی اداری پدید  آوردندکه دیوان وزارت درآن به عنوان نقطۀ پیوند سلطان و دیگر تشکیلاتاداری ودیوانی بود . وزیر ، دررأس تشکیلات دیوانی پس از سلطان ایفای نقشمی کرد. وزیرانی با خصائص وتوانایی های متفاوت نظام اداری خوارزمشاهیان رابرعهده داشتند که برخی از آنان درواپسین روزهای امپراتوری این دولت، بهسبب سوء استفاده های مالی و حفظ منافع فردی و ثروت اندوزی، ...