منطق‌الطیر و گلشن‌راز با فاصله زمانی تقریباً یک قرن، مبتنی بر سیر و سلوک هستند. نویسندگان، طریقت را راهی دشوار می‌دانند؛ و از طریقت با عنوان وادی و مانع یاد کرده‌اند؛ چنان‌که در گلشن‌راز موانع سلوک آمده، و در منطق‌الطیر به هفت وادی (طلب، عشق، معرفت، استغنا، توحید، حیرت و فقر و فنا) اشاره شده است. اگر مراتب سلوک این دو عارف با تکیه بر هفت وادی منطق‌الطیر و مقامات اربعین تحلیل شود، در برابر وادی ط...

نظام به مجموعه‌ای دارای ارکان و اجزاء مرتبط با یکدیگر اطلاق می‌شود که به دنبال هدف واحدی هستند. توحید افعالی نیز مانند دیگر نظام‌ها، دارای ارکان مرتبط با یکدیگر است و یک هدف کلی دارد. خدا در رأس این نظام، در جایگاه مبدئیت صدور فعل قرار دارد. اسماء الله، ملائکۀ مدبر و اسباب مباشر فعل نیز به ترتیب، ارکان بعدی نظام توحید افعالی به شمار می‌روند و در جایگاه وساطت صدور فعل قرار دارند. اهل‌بیت(ع) نیز ...

یکی از مخرب‌ترین امراض نفسانی انسان رذیلت حسد است.حسادت این پتانسیل را دارد که مقام عبودیت و بندگی انسان را نابود کند همچنان‌که با موجودی به نام ابلیس چنین کرد. در مکتب اسلام، یکی از اهداف تربیتی قرآن کریم به اقتضا فرمایش الهی «وَ شِفَاءٌ لِمَا فِی الصُّدُور‌ِ» درمان بیماری‌های نفسانی انسان است. قرآن کریم حول محور توحید و عبودیت الگویی از درمانگری نفس در بیماری‌هایی همچون حسد را ارائه می‌دهد. معرفت افزایی...

مبحث تجلّی یکی از مباحث مهم در عرفان اسلامی به شمار می‌رود که از طریق آن چگونگی خلقت عالم مورد بحث قرار می‌گیرد. بر طبق این نظریّه، وجود، یکی است و آن تنها وجود حضرت حق است و همة کثرات و عوالم، در حقیقت تجلّیاتِ آن وجود حقیقی به شمار می‌روند. تعمّق در مبحث تجلّی، یکی از راههای دستیابی به توحید حقیقی به شمار می‌رود. در دین اسلام و قرآن کریم نیز، فهم درست سوره اخلاص به عنوان راهی برای درک توحید حقیقی ب...

سلفیه مکتبی مبتنی بر تلقی خاص در حوزه مبانی و روش‌ها، به‌ویژه مباحث اعتقادی و کلامی، است که ابن‌تیمیه حرانی آن را پایه‌گذاری کرد. در عصر حاضر با ظهور جریان نوسلفیه، برخی از باورهای قطعی سلفیان سنتی با چالش‌هایی عمیق مواجه شده است. نوسلفیان در مواجهه با اندیشه‌های کلامی و اعتقادی سلفیه سنتی و نیز بنا بر مقتضات دوران معاصر، راهبردهای مختلفی را در پیش گرفته‌اند. برخی از این راهبردها عبارتند از تأو...

در این مقاله درصددیم بحث در بارة وحدت هستی و تشکیک در آن را در شکلی نو که تلفیقی از مکاتب اشراقی و عرفانی و متعالیه است، به تصویر درآوریم و روح توحید ناب اسلامی را آشکار ساخته، راه سیر و رسیدن به مقام فنا در هستی را که همان محو شدن دروحدت و اتحاد است مبین سازیم و شأن رفیع حکمای اشراقی و متعالیه و سهم عظیم محی الدین عربی و عرفا اسلامی را در تحقق این امر روشن سازیم.

امام رضا(ع) در مجموعه گفتارهای خود، از جمله؛ در حدیث سلسله الذهب در حالی که با ذکر کلمه «لا اله الا الله» به توحید و ولایت الله اشاره دارد، در عین حال با بیان جمله «بشرطها و شروطها و انا من شروطها» مسلمانان را به ولایت امامان معصوم توجّه می دهد و بدین طریق اصل توحید را به امامت پیوند می زند و بین آن دو التزام معرفتی و عملی ایجاد می نماید. سخن امام بیانگر این معناست که رسیدن به مقام توحید و وارد ...

از دیدگاه علامه طباطبایی توحید، امری فطری است و این مسئله در آیات و روایات مورد تأکید قرار گرفته است. ایشان دیدگاه قرآن درباره توحید را وحدت غیر عددی خداوند تفسیر نموده و در این مورد به آیات و روایات متعددی استناد می کند و با اشاره به آیه ای که احاطه علمی به خداوند را نفی می کند، مقام ذات الهی را بالاتر از هر بیانی می شمارد. همچنین آیاتی را که در آن خداوند به صفت وحدت قهار توصیف شده و آیاتی که ...

در این رساله پس از طرح چند مبحث کلی درباره اصطلاحات عرفانی در فصل دوم پرداخته شده است. اصطلاحات مزبور عبارتند از: 1-توحید 2- تصوف 3- تجلی 4- حال و مقام 5- ذکر 6- سکر و صحو 7- شاهد ، مشهود ، مشاهده 8- عرفان ، عارف ، معرفت. 9- فناء و بقاء 10- قبض و بسط و انبساط 11- کشف و مکاشفه 12- ولی ، ولایت. یادآوری این نکته مفید است که در این تحقیق تمام اصطلاحات اولیه عرفانی مورد پژوهش قرار گرفته بود، اما ب...

سیر به سمت کمال مستلزم گذر از موانع و حذف و نفی حجاب خودی و رسیدن به بینقشی و تسلیم است. راه سلوک با مطیع ساختن نفس امّاره و توجه نمودن به راهنماییهای نفس لوّامه آغاز می گردد. هر کدام از دو نفس امّاره و لوّامه شامل من های کمالطلب و امیالگرا(ضدکمال) است. در مرحله دوم آدمی از هر دو نفس امّاره و لوّامه نیز خود را می رهاند زیرا تا در کشاکش این دو نفس کژ می شود و مژ می شود به مقام «اطمینان» نخواهد رسید. ر...